Wybrane zagadnienia dotyczące organizacji i odbywania praktyk zawodowych w zakładach leczniczych dla zwierząt. Cz. II

Odpowiedzialność pracownicza i dyscyplinarna

Osoby zatrudnione w zakładzie leczniczym dla zwierząt podlegają odpowiedzialności pracowniczej. Odpowiedzialność pracownicza może mieć charakter porządkowy lub materialny, odpowiedzialność porządkowa stanowi jeden z podstawowych instrumentów, jakimi może się posługiwać pracodawca w celu zapewnienia należytego funkcjonowania zakładu leczniczego zwierząt, odpowiedzialność pracownicza porządkowa powstaje, gdy pracownik zakładu leczniczego dla zwierząt (osoba nadzorująca praktykantów) narusza obowiązki związane z przestrzeganiem porządku i ustaloną organizacją pracy. Odpowiedzialność porządkowa wiąże się bezpośrednio z sumiennym wykonywaniem obowiązków pracowniczych zawartych w art. 100 Kodeksu pracy. Podstawą odpowiedzialności porządkowej pracownika jest naruszenie obowiązków organizacyjno-porządkowych (bezprawność zachowania) oraz wina pracownika.

Odpowiedzialność porządkowa została uregulowana w Kodeksie pracy w artykułach 108-113. Przepisy regulujące zasady odpowiedzialności pracowniczej mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Do kar porządkowych należą: upomnienie, nagana i kara pieniężna. Jest to katalog zamknięty i wyczerpujący. Kary porządkowe pełnią funkcje: wychowawczą, dyscyplinującą, prewencyjną i represyjną. Kara pieniężna może być stosowana tylko za przewinienia wymienione w § 2 art. 108 k.p., tj. za nieprzestrzeganie przez pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Odpowiedzialność pracownicza materialna powstaje na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych z winy pracownika (osoba nadzorująca praktykantów), czego skutkiem jest powstanie szkody po stronie pracodawcy. Celem tego rodzaju odpowiedzialności jest umożliwienie pracodawcy uzyskania od pracownika odszkodowania wówczas, gdy w sposób zawiniony naraził pracodawcę na szkodę. Odpowiedzialność materialna pracownika polega na obowiązku zapłaty odszkodowania w celu naprawienia szkody wyrządzonej pracodawcy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku ze stosunku pracy. Została ona uregulowana w Kodeksie pracy w artykułach 114-127. Od odpowiedzialności porządkowej różni się ona tym, że konieczną przesłanką jej powstania jest wyrządzenie pracodawcy szkody.

Odpowiedzialność dyscyplinarna osób odbywających praktykę może wynikać z naruszenia zasad współżycia społecznego (np.: organizacja i porządek, przepisy BHP i ppoż., usprawiedliwianie nieobecności) określonych w przepisach obowiązujących w szkole lub na uczelni. Organizacja nauki i ustalony porządek nauki mogą być określone w statucie szkoły, regulaminach wewnętrznych oraz zarządzeniach kierownika jednostki). Do czynów karalnych zaliczamy: kradzieże, bójki i pobicia, posiadanie niebezpiecznych narzędzi i przedmiotów stanowiących zagrożenie i mogących służyć do przestępstwa.

Odpowiedzialność zawodowa

Odpowiedzialność zawodowa jest to odpowiedzialność związana z wykonywaniem zawodu. Przewinieniem zawodowym jest naruszenie zasad etyki lekarza weterynarii oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza weterynarii. Lekarz weterynarii za nieprzestrzeganie zasad etyki i przepisów prawa, dotyczących wykonywania zawodu lekarza weterynarii, podlega, zgodnie z art. 47 Kodeksu Etyki Lekarza Weterynarii, odpowiedzialności zawodowej określonej w Ustawie z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych. Z przepisu art. 45 przedmiotowej ustawy wynika, że odpowiedzialności zawodowej podlegają członkowie samorządu lekarzy weterynarii.

Właściwy do rozpoznania sprawy jest organ okręgowej izby lekarsko-weterynaryjnej lub Krajowy Sąd Lekarsko-Weterynaryjny. Zasadniczo okręgowe sądy lekarsko-weterynaryjne orzekają we wszystkich sprawach jako pierwsza instancja, a Krajowy Sąd Lekarsko-Weterynaryjny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów lekarsko-weterynaryjnych. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy weterynarii przebiega niezależnie od postępowania karnego lub postępowania dyscyplinarnego dotyczącego tego samego czynu. Podstawowym aktem prawnym regulującym postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza weterynarii jest Ustawa o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych. Ww. ustawa wprowadza zamknięty katalog kar, które może orzec sąd lekarsko-weterynaryjny: upomnienie, naganę, zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres 3 miesięcy do trzech lat, karę pozbawienia prawa wykonywania zawodu.

Odpowiedzialność prawna zakładu leczniczego dla zwierząt

Wybrane obowiązki pracodawcy (właściciela zakładu leczniczego dla zwierząt) dotyczące organizacji i przebiegu praktyk przedstawiono w pierwszej części artykułu. Tytułem przypomnienia – pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie leczniczym dla zwierząt. W szczególności pracodawca jest obowiązany organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Odpowiedzialność za niestosowanie się i nieprzestrzeganie przepisów prawa dotyczących BHP może mieć charakter cywilny, karny, służbowy.

Naruszenie przez pracodawcę przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zagrożone jest karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 283 § 1 u.k.p.). Mimo że osoba odbywająca praktyki w zakładzie leczniczym dla zwierząt nie jest pracownikiem w rozumieniu art. 2 Ustawy z dnia 26 czerwca 1976 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 1502, 1662 z późn. zm. – dalej u.k.p.) – „pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę” – i nie mają zastosowania wobec niej wszystkie postanowienia przedmiotowej ustawy, pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zajęć odbywanych na terenie zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami (art. 304 § 2).

Tak więc, niezależnie od tego, czy właściciel zakładu leczniczego dla zwierząt decyduje się na przyjęcie na praktykę uczniów szkół ponadgimnazjalnych, studentów z uczelni wyższych czy też absolwentów szkół ponadgimnazjalnych, zobowiązany jest stosować wobec nich przepisy i zasady BHP w zakresie niezbędnym do ochrony ich zdrowia i życia.

Odpowiedzialność cywilna właściciela zakładu leczniczego dla zwierząt może wynikać z: art. 430 k.c. – „kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie (np. kierownik zakładu leczniczego dla zwierząt, lekarz weterynarii odpowiedzialny za organizację i nadzór nad praktykami, praktykant), która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności”. Odpowiedzialność wg art. 430 k.c. obciąża tego, kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie podlegającej jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek.

Odpowiedzialność prawna pracodawcy (właściciela zakładu leczniczego dla zwierząt) w stosunku do osób trzecich została określona również w prawie pracy. Zgodnie z przepisami prawa pracy za pracownika odpowiedzialność ponosi pracodawca (zakład leczniczy dla zwierząt). Artykuł 120 § 1 u.k.p. stanowi – „w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca”. Jednakże pracodawca ma prawo do roszczenia regresowego. Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną, w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę.