Rehabilitacja pacjenta po zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego

Sposoby rehabilitacji kończyny

Rehabilitację kończyny zaczynamy jak najwcześniej. Mając na celu ograniczenie pooperacyjnego obrzęku, możemy zastosować krioterapię tuż po zakończeniu zabiegu, gdy zwierzę powoli wybudza się z narkozy. Zimne okłady na staw kolanowy należy stosować 15-30 minut, pamiętając, aby nie wychłodzić nadmiernie kończyny. Obserwacja reakcji skóry na zimno jest tu najlepszym wskaźnikiem. Skóra powinna być przekrwiona podczas kontaktu z zimnym okładem. Gdy blednie, może to wskazywać na uszkodzenie spowodowane zimnem. Krioterapia zalecana jest w ostrej fazie uszkodzenia tkanek wynikających z przeprowadzonego chirurgicznego cięcia. Doprowadza do skurczu naczyń krwionośnych, zmniejszając lokalnie przepływ krwi, co zapobiega powstawaniu lub zmniejsza obrzęk, zapewniając również miejscową analgezję. Do krioterapii można używać lodu, specjalnych żelowych okładów czy chłodzących aerozoli. 

Po okładach, aby ograniczyć obrzęk, można zastosować uciskowy opatrunek Roberta-Jonesa na kończynę. Utrzymujemy go do następnego dnia, kiedy to rozpoczniemy pierwsze sesje rehabilitacyjne. Opaska uciskowa powinna utrzymać staw kolanowy i skokowy w fizjologicznym zgięciu.

W pierwszej dobie po zabiegu priorytetem są leczenie bólu, kontrola obrzęku oraz przywracanie zakresu ruchów stawu kolanowego. 

Rehabilitacja krok po kroku

Zabiegi rehabilitacyjne należy wykonywać w miejscu zacisznym i spokojnym, gdzie pacjent będzie się czuł zrelaksowany i rozluźniony. Wskazane jest pooperacyjne rehabilitowanie kończyny przynajmniej 2-4 razy na dobę, poprzez dobór intensywności ćwiczeń odpowiednio do samopoczucia pacjenta.

Rozpoczynając sesję rehabilitacyjną, należy ocenić stopień bolesności oraz przygotować kończynę do ćwiczeń poprzez 2-3-minutowy masaż okolicy stawu. Masaż działa wspomagająco na krążenie, redukując obrzęk, rozluźniając mięśnie i poprawiając komfort pacjenta. Często w początkowej fazie wskazane jest również zastosowanie leków przeciwbólowych.

Po masażu będziemy wykonywali bierne ćwiczenia przywracające ruchomość stawu (ROM) i rozciągające. Bierne ćwiczenia ROM polegają na wykonywaniu ruchów stawem w osiągalnym zakresie za pomocą siły zewnętrznej, bez udziału skurczów mięśni ze strony pacjenta. Dodatkowy nacisk wykonywany przez terapeutę w końcowej fazie ruchu to rozciąganie statyczne, które pozwala zwiększyć elastyczność tkanek, zwłaszcza po zabiegach, gdy istnieje ryzyko wytworzenia się zrostów czy zwłóknień tkanek miękkich.

Pacjenta układamy w pozycji bocznej, chorą kończyną do góry. Po masażu okolicy stawu kolanowego, mięśni uda i podudzia układamy jedną rękę ponad operowanym stawem, podpierając dalszą część kości udowej, drugą ręką poniżej stawu, podpierając kość piszczelową lub chwytając za staw skokowy, pod warunkiem że pozostaje on w neutralnym dla siebie zgięciu. Ostrożnie, płynnym, wolnym ruchem zginamy staw kolanowy, wywierając mocniejszy nacisk w końcowej fazie zgięcia. Zginamy kończynę do momentu wyczuwalnego oporu. Przytrzymujemy w tej pozycji przez 15-30 sekund, pozwalając na statyczne rozciąganie tkanek. Zakres ruchu stawu początkowo może być mocno zmniejszony. Nigdy nie doprowadzamy na siłę do pełnego zgięcia, ruchomość stawu pogłębiamy stopniowo, zależnie od efektu. Cały czas monitorujemy zachowanie pacjenta. Wywierany nacisk nie powinien wywoływać niepokoju ani bolesności.

Pierwszym objawem odczuwanego dyskomfortu będzie napinanie kończyny. Wówczas należy zrobić krótką przerwę i rozmasować delikatnie okolicę stawu. Do ćwiczeń wracamy, gdy zwierzę ponownie się rozluźni, wykonujemy zgięcie z mniejszym naciskiem i w mniejszym zakresie. Następnie równie ostrożnie prostujemy kończynę w stawie kolanowym, wzmacniając nacisk w końcowej fazie wyprostu. Przytrzymujemy w tej pozycji 15-30 sekund, statycznie rozciągając tkanki. Pozostałe stawy kończyny pozostają w pozycji neutralnej. Analogicznie do zginania prostowanie także nie powinno na początku obejmować pełnego wyprostu kończyny. Ruchy pogłębiamy stopniowo, bez nadmiernego obciążania. W pierwszej fazie rehabilitacji zalecane jest częstsze wykonywanie ćwiczeń z mniejszą liczbą powtórzeń (10-20). Wraz z widoczną poprawą ruchomości stawu zwiększamy intensywność ćwiczeń. Po każdej sesji rehabilitacyjnej można zastosować około 10-15-minutową krioterapię w celu złagodzenia bólu. Krioterapia połączona z ruchem biernym lub czynnym ułatwia bezbolesne poruszanie się oraz zmniejsza obrzęk. Jeżeli opuchlizna nadal się utrzymuje, wskazane jest założenie opatrunku uciskowego.

Po sesji rehabilitacyjnej można również zabrać psa na krótki spacer. Powolne spacery na smyczy pozwolą właścicielowi ocenić gotowość psa na obarczanie kończyny. W początkowym okresie występowania bólu kilka pierwszych dni po zabiegu zwykle kończyna jest uniesiona, a pacjent unika jej obarczania. Kontynuujemy ćwiczenia do momentu, aż pacjent zacznie trzymać kończynę tylko nieznacznie uniesioną nad podłożem. Psa należy wyprowadzać na smyczy i powoli zachęcać do obciążania kończyny delikatnym wytrącaniem go z równowagi. Pierwsze spacery powinny być nie dłuższe niż 5 minut. Stopniowo wydłużamy i intensyfikujemy je wraz ze wzrostem komfortu odczuwanego przez zwierzę.

Te podstawowe ćwiczenia i zalecenia mogą być wykonywane przez technika weterynaryjnego pod nadzorem lekarza weterynarii. Terapeuta musi wykazać się cierpliwością w oczekiwaniu na wynik, niemniej sumienna praca z pacjentem po zabiegu daje stosunkowo wyraźne efekty poprawy funkcjonalności rehabilitowanej kończyny.

lek. wet. Paulina Przyborowska
Katedra Chirurgii i Rentgenologii z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie