Prawostronny łuk aorty

Omówienie

Do wystąpienia wady prawostronnego łuku aorty predysponowane są owczarki niemieckie i setery irlandzkie (11). U kotów nie są znane predyspozycje do tej wady.

Dominują objawy kliniczne ze strony przewodu pokarmowego. Zwierzęta zwykle rozwijają się prawidłowo do momentu, kiedy piją mleko matki. Przejście na pokarm stały powoduje pojawienie się objawów w postaci wymiotów. Są to wymioty rzekome spowodowane ulewaniem się treści gromadzącej się w przełyku przed miejscem zwężenia – czyli u podstawy serca. Stopniowo rozwija się rozstrzeń przełyku, a zwierzę gorzej się rozwija z powodu zmniejszonej ilości pobieranego pokarmu. W przypadkach zaawansowanych przy dużym rozszerzeniu przełyku dochodzi do ulewania płynów, co może doprowadzać do zachłystowego zapalenia płuc i objawów duszności (8). W nieleczonych przypadkach choroba kończy się zazwyczaj kacheksją lub śmiercią zwierzęcia ze względu na rozwijające się powikłania ze strony układu oddechowego.

Pierścień naczyniowy jest anomalią rozwojową łuku aorty, w której przełyk i tchawica zostają częściowo lub całkowicie otoczone (uciśnięte) przez naczynia (16). Rozwój prawego łuku aorty może być związany z zanikiem łuku lewego lub mogą rozwijać się oba łuki. W tym ostatnim przypadku są one zwykle niedorozwinięte (7). U kotów opisano tylko trzy typy anomalii łuku aorty: PRAA z lewostronnym więzadłem tętniczym – 81% (17), przetrwały lewy łuk aorty z prawostronnym więzadłem tętniczym (9, 14) – 13% i podwójny łuk aorty – 1% (15, 18). U 33% psów z PRAA dodatkowo lewa tętnica podobojczykowa przebiega nad przełykiem, a u 12% występuje niepełny podwójny łuk aorty (niedorozwinięty lewy łuk aorty) (3). Niedorozwinięty lewy łuk aorty, jak wspomniano, jest częścią tzw. niepełnego podwójnego łuku aorty.

Niedorozwinięte naczynie może być drożne lub zarośnięte i leży niemal zawsze za lewą tętnicą podobojczykową. Te dodatkowe naczynia mogą być odpowiedzialne za utrzymywanie się wymiotów rzekomych pomimo skutecznego przecięcia więzadła tętniczego (3). Inną nieprawidłowością, która komplikuje stan pacjenta, jest nieprawidłowe ujście prawej żyły nieparzystej. Powinna ona uchodzić do żyły czczej tylnej tuż przed jej ujściem do prawego przedsionka, ale u 1% psów obserwuje się przemieszczenie tej żyły (1). Rzadko opisywaną komplikacją jest również zwężenie aorty w miejscu, gdzie przewód tętniczy (biegnący od prawostronnego łuku aorty) łączy się z aortą (18).

Rozpoznanie stawia się na podstawie wykonanego badania RTG. Stwierdza się obecność rozległego cienia przełyku tuż przed sercem. Wynik badania jest wyraźniejszy po doustnym podaniu kontrastu. Ten objaw występuje u wszystkich psów z PRAA. U 55% psów dochodzi do przemieszczenia tchawicy (6), u 79% widoczne jest zwężenie na zdjęciach brzuszno-grzbietowych i grzbietowo-brzusznych, a u 29% zwężenie jest widoczne na zdjęciach bocznych (3).

W badaniu kardiologicznym (EKG, echokardiografia) nie stwierdza się żadnych zmian, aczkolwiek ich wykonanie wydaje się być zasadne w celu wykluczenia innych patologii wpływających na rokowanie lub możliwości leczenia.
Rozpoznanie można potwierdzić wykonaniem ezofagoskopii. Uwidocznia się masywne poszerzenie przełyku, a w miejscu zwężenia widoczne jest tętnienie pierścienia naczyniowego. Dalsze przesunięcie endoskopu może być utrudnione lub niemożliwe ze względu na stopień zwężenia. Należy upewnić się, że zwężenie znajduje się na wysokości podstawy serca.

Leczenie jest wyłącznie operacyjne. Polega na chirurgicznym przecięciu więzadła tętniczego. Większość zwierząt po tym zabiegu „wraca do zdrowia”, tzn. wycofują się objawy kliniczne, ale w badaniach dodatkowych, tj. RTG i endoskopia, stwierdza się poszerzenie przełyku o różnym stopniu nasilenia, czasem do końca życia.

Jeżeli nie jest przestrzegany reżim dotyczący diety, tj. karmienie płynną lub półpłynną karmą, to często dochodzi do zachłystowego zapalenia płuc i przedwczesnej śmierci (13). W badaniach Muldon i wsp. u 92% operowanych psów całkowicie ustąpiły wymioty rzekome. U pozostałych psów nasilenie objawów było znacznie zmniejszone (10). W badaniu tym wykazano, że obecność przełyku olbrzymiego i wymiotów rzekomych bezpośrednio po zabiegu nie przesądzała, że po kilku dniach (tygodniach) nie nastąpi poprawa (10). Zaleca się wykonanie badania echokardiograficznego lub angiograficznego przed zabiegiem, aby wykluczyć obecność drożnego naczynia tętniczego, tj. przetrwałego przewodu tętniczego. Zazwyczaj taki przeciek powoduje szmer, ale zdarzają się sytuacje, w których jest on trudny do wysłuchania. Na wszelki wypadek zaleca się, aby przed przecięciem więzadła tętniczego założyć podwójne przewiązki (po obu stronach planowanego cięcia) (5).

Zaleca się po zabiegu wykonywać okresowe badanie kontrolne przełyku (badanie po doustnym podaniu kontrastu RTG) lub ezofagoskopię. Badanie to powinno być wykonywane w kilkutygodniowych − miesięcznych interwałach, ponieważ sprawność motoryczna przełyku poprawia się bardzo wolno. Można też rozważyć podawanie leków poprawiających motorykę mięśniówki przełyku.