Co lekarz praktyk powinien wiedzieć o badaniu okulistycznym psów i kotów?

Znieczulenie powierzchowne gałki ocznej

Najpowszechniej stosowanym środkiem do znieczulenia powierzchniowego gałki ocznej jest proksymetakaina (ALCAINE). Lek blokuje przewodnictwo we włóknach nerwowych, co powoduje miejscowe znieczulenie. Po aplikacji 1 kropli do worka spojówkowego efekt znieczulenia pojawia się już po chwili, a utrzymuje się do kilkunastu minut.

Tonometria, czyli pomiar ciśnienia śródgałkowego

Wykonując pomiar ciśnienia śródgałkowego, należy uwzględnić, że grubość rogówki i jej napięcie powierzchniowe będą wpływać na wynik badania. Odczyty w przypadku pomiarów przy zapaleniu barwnikowym, zaawansowanym przewlekłym powierzchownym zapaleniu rogówki czy bezpośrednio na bliźnie mogą nie odzwierciedlać faktycznego ciśnienia śródgałkowego. Do interpretacji wyniku oraz postanowienia diagnozy wymagane jest często pełne badanie okulistyczne oraz wiedza z zakresu chorób narządu wzroku.

Wartości fizjologiczne ciśnienia śródgałkowego powinny mieścić się u psów w wartościach 10-25 mmHg, a sama różnica pomiaru między gałkami ocznymi nie powinna przekraczać 20%. Wahania dobowe mogą sięgać nawet do 5 mmHg, a najwyższe ciśnienie u psów i kotów jest w godzinach porannych i spada w ciągu dnia.

Wartości ciśnienia poniżej normy mogą świadczyć o zapaleniu błony naczyniowej, z kolei podwyższone ciśnienie może sugerować wystąpienie jaskry. Sam pomiar ciśnienia jest niewystarczający do postawienia ostatecznej diagnozy. Podczas badania powinno się zwrócić szczególną uwagę, czy nie występują inne objawy związane z powyższymi schorzeniami.

W przypadku zapalenia błony naczyniowej dochodzi także do zwężenia źrenicy (na skutek skurczu mięśnia rzęskowego), może wystąpić zmętnienie cieczy wodnistej, zmiana zabarwienia tęczówki, a także mogą pojawić się osady zapalne przylegające do śródbłonka rogówki. Należy również pamiętać o odruchowym zapaleniu błony naczyniowej towarzyszącym owrzodzeniu rogówki.

W przebiegu jaskry obserwuje się rozszerzenie źrenicy, może dojść również do zmiany zabarwienia tęczówki. Dodatkowo wskutek wzrostu ciśnienia objętość gałki ocznej ulega powiększeniu (woloocze).

Obecnie na rynku dostępnych jest wiele urządzeń umożliwiających wykonanie pomiaru ciśnienia śródgałkowego u zwierząt. Różnią się one techniką wykonania badania, sposobem działania oraz ceną.

Tonometr Schiotza

Tonometr ten działa na zasadzie impresyjnej (wgłobieniowej), wykorzystując siłę ciążenia. Aby poprawnie wykonać badanie, należy umieścić go pionowo na rogówce, a żeby było to możliwe, głowa zwierzęcia musi zostać skierowana ku górze. Odczyn skali (stopień wgłobienia) przelicza się na mmHg, używając dołączonej do urządzenia tabeli, w zależności od użytego obciążenia.

Dużą zaletą tego sprzętu jest cena. Do minusów zaliczyć można przyjętą pozycję zwierzęcia, która utrudnia wykonanie pomiaru, co komplikuje i wydłuża badanie, a z uwagi na brak wymiennych ochraniaczy – brak sterylności.

Tonometr aplacyjny

Zasada działania tego rodzaju tonometru opiera się na założeniu, że siła, która jest wymagana do spłaszczenia danej powierzchni kuli, jest równa ciśnieniu wewnątrz tej kuli (prawo Imberta-Ficka). Urządzenie jest łatwe w użyciu, nie ma konieczności znaczącego poskromienia zwierzęcia. Dzięki wymiennym nakładkom pozwala na zachowanie sterylności. Jednak ten rodzaj tonometru jest znacząco droższy od tonometru Schiotza.

Podczas pomiaru istotne jest, aby nie uciskać żył jarzmowych, ponieważ może to zafałszować odczyt. Pomiary wykonuje się zawsze w tej samej pozycji zwierzęcia (zmiana pozycji może się wiązać ze zmianą odczytu, przez co wynik może być niewiarygodny). Płaska powierzchnia tonometru powinna być skierowana równolegle do powierzchni rogówki (czyli samo urządzenie prostopadle do niej).

Dodatkowo nowsze modele urządzenia wyświetlają współczynnik zmienności określający wiarygodność pomiaru (różnice nie powinny przekraczać 5%).

Tonometr impaktowy

Pomiar odbywa się poprzez wysunięcie małej sondy oraz rejestrację przez urządzenie tego, z jaką siłą zostanie ona odbita od rogówki i powróci do tonometru. Urządzenie posiada odpowiednią kalibrację dla każdego gatunku. Wymienne sondy pozwalają na zachowanie sterylności, dodatkowo cechuje je względnie łatwe użycie.