Narzędzia chirurgiczne – warto je znać

Narzędzia specjalistyczne (dodatkowe)

Najczęstszymi zabiegami wykonywanymi w każdej przychodni weterynaryjnej są sterylizacja i kastracja. Oba te zabiegi nie wymagają specjalistycznych narzędzi – chirurg używa tych z zestawu „podstawowego”. Zabiegi wymagające dodatkowych instrumentów to np.: mastektomia, enterotomia, laparotomia, usunięcie ciała obcego, usunięcie guzów nowotworowych oraz wszelkie operacje ortopedyczne. Przy większości tego typu zabiegów przydaje się chirurgowi pinceta elektryczna (koagulująca). Prąd wysokiej częstotliwości powstający pomiędzy końcówkami pincety (urządzenie bipolarne) prowadzi poprzez rozgrzanie do pękania komórek oraz do odparowania płynów tkankowych i komórkowych. Stosuje się ją także do przyżegania małych naczyń krwionośnych w czasie krwawych zabiegów (np. mastektomia). Narzędziem monopolarnym jest nóż elektryczny równie często potrzebny przy wymagających zabiegach operacyjnych.

Przy operacjach na jamie brzusznej chirurg może potrzebować rozwieraczy powłok jamy brzusznej (ryc. 7, s. 28) (rozróżniamy rozwieracze: Collina, Gosseta, Robina-Masse’a, Balfoura). W przypadku pracy na jelitach (np. w celu usunięcia ciała obcego) przydatne będą klemy jelitowe Doyena (proste lub wygięte) lub Hartmanna (proste lub wygięte) (ryc. 6, s. 28). Szczypce Mathieu wprowadzone do światła jelita pozwolą na lepszy uchwyt ciała obcego i skuteczniejsze wyciągnięcie.

Odrębną grupę narzędzi stanowią specjalistyczne narzędzia ortopedyczne. Różnorodność przeprowadzanych w tej dziedzinie zabiegów wymaga znajomości wielu instrumentów. Podstawowe instrumentarium używane przy osteosyntezie to np. kleszcze repozycyjne. Chirurg ustala nimi położenie odłamków kostnych podczas prób złączenia. Kleszcze mogą mieć zamek gwintowy lub zatrzaskowy, a ramiona robocze mogą być wyposażone w zęby. Innym narzędziem do repozycji są: dźwignia kostna Hohmanna (ryc. 10) czy raspator. Oba te narzędzia przypominają z wyglądu dłuto. W zależności od rodzaju osteosyntezy operator może używać gwoździ, śrub lub płytek. W każdym z tych przypadków warto przygotować wiertarkę oraz szczypce do cięcia drutów (ryc. 8). Przy zabiegach wymagających nacięcia lub przecięcia kości (osteotomia) stosuje się piłę oscylacyjną lub osteotom wraz młotkiem (ryc. 9). Odgryzacz kostny (ryc.11, s. 30) służy do rozłupywania kości (stosowany np. podczas zabiegu amputacji głowy kości udowej).

Narzędzia stomatologiczne

Odrębną grupę narzędzi chirurgicznych stanowią narzędzia stomatologiczne. Najczęstszym zabiegiem jest sanacja jamy ustnej, czyli oczyszczenie zębów i dziąseł z płytki nazębnej. Stomatolog może używać do tego zabiegu skalera stomatologicznego ultradźwiękowego. Do odłupywania większych złogów używa się specjalistycznych kleszczy (mają charakterystyczną zakrzywioną część roboczą). Do innych narzędzi ręcznych służących do czyszczenia zębów należą kirety i skalery. Wśród skalerów służących do usuwania naddziąsłowych osadów należą: sierpy, motyczki, dłuta i pilniki. Kirety służą do skalingu poddziąsłowego, wygładzenia powierzchni korzenia oraz usuwania ziarniny. Do każdego zabiegu stomatologicznego należy przygotować rozwieracz oraz kleszcze do języka. Oba te narzędzia ułatwiają dostęp do jamy ustnej zwierzęcia.

Do bardziej skomplikowanych zabiegów, np. ekstrakcji zębów, potrzebny jest cały zestaw specjalistycznych instrumentów. Podstawowym narzędziem w takim zestawie są różnego rodzaju dźwignie do korzeni (ryc. 12). Możemy rozróżnić m.in. dźwignie do korzeni: Bein (np. prosta, lewa, prawa), Flohr (prosta, lewa, prawa), Kopp (proste, wygięte), LeClusa, Winter. Podobny z wyglądu do dźwigni jest luksator. Kleszcze ekstrakcyjne służą do chwytania i wyjęcia obluzowanego już (po pracy dźwignią) zęba z zębodołu. Kleszcze ekstrakcyjne różnią się wyglądem w zależności od funkcji: inne są do zębów mlecznych, inne do wyjmowania korzeni, inne do np. zębów siecznych.

Kolejnym ważnym instrumentem stomatologicznym używanym przy ekstrakcji zębów są elewatory, czyli inaczej podważki odokostnowe. Służą one do podważania, „zdejmowania” dziąseł, aby uwidocznić korzeń. W stomatologii używa się również nożyczek do cięcia dziąseł. Do resekcji dziąsła stosuje się także nóż Kirklanda lub Orban. Innym istotnym narzędziem jest sonda periodontologiczna. Ma ona dwa zakończenia. Z jednej strony znajdują się kalibracje (1, 2, 3, 4, 5 mm itp.) do oceny głębokości, drugi koniec to zgłębnik służący do oceny tkanek twardych zęba w okolicy nad- i poddziąsłowej.

Także mikrochirurgia okulistyczna posiada specjalistyczne narzędzia. Wśród nich znajdziemy instrumenty małe i bardzo delikatne, tj.: nożyczki rogówkowe Castroviejo, nożyczki do cięcia nici, rozwieracz powiek, igłotrzymacz Castroviejo, pętlę Snellena do operowania zaćmy, pincetę rzęskową Henry’ego.

Mnogość i różnorodność narzędzi może początkującego technika onieśmielać, jednak wiedza ta jest podstawowa i niezbędna.

Piśmiennictwo

1. Schebitz H., Brass W.: Techniki operacyjne u psów i kotów. Wyd. Galaktyka, Łódź 2007.

mgr inż. Magdalena Bujnik
zootechnik, zoofizjoterapeuta w Klinice Weterynaryjnej ELWET w Warszawie