Ostry brzuch w gabinecie internistycznym. Od czego zacząć?

Ostry brzuch określa się jako zespół objawów, wśród których wspólnym mianownikiem jest pojawiający się nagle, niespodziewanie, ból brzucha o dużym natężeniu. U takich pacjentów można obserwować również objawy wstrząsu, między innymi: bladość lub przekrwienie błon śluzowych, wydłużony czas powrotu włośniczkowego, przyspieszony oddech, ogólne osłabienie itd. Często występują też objawy ze strony przewodu pokarmowego, np. wymioty, biegunki, ulewanie, zaparcia.

Opisywane zaburzenia mogą być wynikiem wielu patologii toczących się zarówno na terenie jamy brzusznej, jak i poza nią. Pacjent z objawami ostrego brzucha wymaga interwencji lekarskiej w trybie pilnym. Opisywane w tym artykule przypadki nie należą do rzadkości. Ze względu na złożoną etiologię, ciężki przebieg choroby oraz duże zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów wymagają sprawnego działania. Niniejszy artykuł to opis postępowania z punktu widzenia internisty, z uwzględnieniem ogromnej roli diagnostycznej badań ultrasonograficznych (2, 3).

Patofizjologia

Aby prawidłowo ocenić pacjenta z ostrym brzuchem, należy zrozumieć patofizjologię bólu. Jest to złożony proces, który rozpoczyna się od stymulacji wolnych zakończeń nerwowych, obecnych zarówno w ścianach narządów rurowych, torebkach narządów miąższowych lub w tkance łącznej związanej w otrzewną ścienną. Wyróżnia się dwa typy obwodowych receptorów bólu – włókna A-delta, które odpowiadają za ból somatyczny, oraz włókna C, które odpowiadają za ból trzewny. Receptory są pobudzane w wyniku m.in. zapalenia (wydzielane zostają mediatory zapalne) albo niedokrwienia, którego przyczyną może być uraz lub choroba zatorowo-zakrzepowa.

Receptory obecne w torebkach narządów reagują na ich rozciąganie, np. wskutek obrzęku, wzdęcia lub efektu masy. Najpierw impulsy nerwowe docierają włóknami aferentnymi do dobrzusznych rogów rdzenia kręgowego, następnie są transmitowane do wzgórza oraz tworu siatkowatego. Na koniec docierają do kory mózgu, co skutkuje świa...