Zaburzenia neurologiczne u koni będące wynikiem urazu – przypadki kliniczne

Objawy kliniczne

Szyja w okolicy urazu może być napięta, obrzęknięta, a mięśnie twarde w dotyku (1). Konie mogą się wzbraniać przed ruchami głową i dotykiem w okolicy uszkodzenia (19, 28). Przez ból i obrzęk dotkniętej okolicy pacjenci mogą przybierać pozycję odbarczającą, z odmienną pozycją głowy i szyi niż normalnie. W niektórych przypadkach przemieszczone w wyniku uszkodzenia kręgi i pochylony atlas można wyczuć palpacyjnie (19, 28). Na obraz kliniczny wpływa też ostry stan zapalny tkanek miękkich, przez co zwierzęta mogą mieć trudność w poruszaniu się, chodzić sztywno i niepewnie (28). Konie mogą prezentować objawy neurologiczne w przypadku ucisku rdzenia kręgowego na skutek przemieszczenia kręgów, fragmentów kostnych lub obrzęku struktur w sąsiedztwie rdzenia. Zwykle obserwuje się ataksję o różnym stopniu nasilenia, zaleganie, nienaturalną pozycję głowy i szyi. W skrajnych przypadkach może nastąpić paraliż kończyn (1, 19). Przy złamaniach zęba obrotnika ze znaczną kompresją rdzenia oprócz wymienionych wcześniej objawów może dochodzić do nagłej śmierci pacjenta, podobnie w przypadku fatalnych fragmentacji kręgów dalszego odcinka (28). Nadwichnięcie stawu szczytowo-obrotowego zwykle ukazuje się klinicznie z objawami neurologicznymi po kilku miesiącach lub latach od urazu. Kompresja rdzenia może odznaczać się zaburzeniem czucia głębokiego. Jeśli mimo wdrożonego leczenia desensybilizacja nie przechodzi w ciągu 24 godzin, może to sugerować funkcjonalne przerwanie ciągłości rdzenia kręgowego i stanowi wskazanie do eutanazji (28).

Część pęknięć kręgów szyjnych, zwłaszcza w obrębie nasad łuków kręgów i wyrostków stawowych, może nie wymagać interwencji chirurgicznej. Wymienione struktury w wielu przypadkach nie zostają przemieszczone podczas urazu, dlatego też proces leczenia może być zachowawczy (19). W wyniku przebudowy kości podczas zarastania pęknięcia może dojść do formowania kostniny lub osteofitu w stronę wnętrza kanału kręgowego (1). Twory te mogą uciskać na rdzeń kręgowy, dlatego tak ważna jest kontrola pacjenta w trakcie rekonwalescencji i po jej zakończeniu, żeby zareagować, zanim rdzeń ulegnie poważnemu uszkodzeniu. Kompresja rdzenia kręgowego może prezentować się: ataksją, niedowładami, dysmetrią oraz spastycznością (10). Zwykle objawy dotyczą wszystkich czterech kończyn, jednak częściej są bardziej widoczne w kończynach miednicznych. Wynika to z bardziej powierzchownego położenia w rdzeniu kręgowym obszaru zaopatrującego tylne kończyny (25). W przypadku patologii obejmującej jeden z wyrostków stawowych objawy mogą być asymetryczne, z kolei jeśli kompresja rdzenia jest obustronna, symptomy mogą wykazywać symetrię. W trakcie badania szyi mięśnie w obrębie zdeformowanego stawu mogą ulec atrofii, może być widoczna ogniskowa potliwość, a w niektórych przypadkach można palpacyjnie wyczuć przebudowane okolice stawów międzykręgowych. Podczas badania neurologicznego pacjent może prezentować zaburzenia propriocepcji, takie jak nienaturalne pozycjonowanie kończyn w bezruchu oraz opóźniony odruch przy teście polegający na ułożeniu jednej z kończyn tuż przed drugą lub odstawieniu jej bardziej rozbieżnie (ang. placement test) (10). Konie ustawione w takiej pozycji powinny niezwłocznie powrócić do naturalnej postawy. W ruchu pacjent może prezentować: różnice w długości wykroku, powłóczenie kopytami, nadmierne unoszenie kończyn, kołysanie nimi na boki bądź wkraczanie nimi w stronę osi długiej zwierzęcia (25). Uniesienie głowy w ruchu naprzód i podczas cofania może pogorszyć objawy kliniczne, tak samo trudność sprawić może wchodzenie pod górę i z góry. Konie na ciasnym kole często piwotują na wewnętrznej kończynie, nadmiernie zarzucając zewnętrzną kończyną miedniczną, lub uderzają kończynami o siebie nawzajem. W ruchu naprzód, podczas przeprowadzania testu ciągnięcia za ogon (ang. tail-pull lub tail-sway), konie mogą w mniejszym stopniu przeciwstawiać się sile zaburzającej ich równowagę, czasem może dojść do ich upadku (25). Co więcej, uszkodzenie korzeni rdzeniowych w końcowym odcinku kręgosłupa szyjnego i początkowym piersiowego może być przyczyną kulawizny kończyn piersiowych (9).

Wczesnymi objawami przebudowy okolicy stawu skroniowo-gnykowego mogą być: podrzucanie głową, opadanie ucha, ból przy uciskaniu podstawy ucha oraz wzbranianie się przed dotykiem okolicy głowy i prawidłowym ustawieniem głowy pod siodłem. Przy zaawansowanym stadium choroby obserwuje się objawy wynikające z uszkodzenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego z rozwinięciem dysfunkcji przedsionkowej obwodowej, w które wlicza się: przechylenie głowy, asymetryczną ataksję, przekrzywienie głowy w stronę uszkodzenia, oczopląs horyzontalny, upadki, kręcenie się w kółko (1, 10, 23). Uszkodzenie nerwu twarzowego może objawiać się paraliżem ucha po stronie uszkodzenia, opadaniem powieki i dolnej wargi po tej samej stronie. Symptomem może być też odchylenie pyska w stronę przeciwną do uszkodzonej, brak odruchu grożenia (10). Dodatkowo odruch powiekowy może być obniżony, z mniejszą produkcją łez, czego konsekwencją mogą być owrzodzenia rogówki (1, 10, 23). Uszkodzenie nerwu językowo-gardłowego i błędnego może powodować okresową dysfagię. Objawy są zwykle unilateralne (10). W przebiegu choroby odnotowuje się częściową lub całkowitą utratę słuchu po stronie uszkodzenia (23). Metodą, która może pomóc w potwierdzeniu zaburzeń ze strony układu przedsionkowego, jest test z zakryciem oczu pacjenta (ang. blindfold test, Romberg test). Konie za pomocą zmysłu wzroku mogą rekompensować w pewnym stopniu niedziałający właściwie układ przedsionkowy, a pozbawione tego zmysłu w ramach testu stają się zdezorientowane, ataktyczne, tracą świadomość propriocepcji. Tacy pacjenci mogą całkowicie stracić poczucie równowagi i upaść.

Diagnostyka

Diagnostyka dodatkowa osteoartropatii stawu skroniowo-gnykowego opiera się głównie na badaniach obrazowych. W praktyce terenowej do obrazowania struktur aparatu gnykowego najczęściej używa się aparatu rentgenowskiego lub endoskopu. W praktyce klinicznej można zastosować badanie rezonansem magnetycznym, lecz najpewniejsze rozpoznanie jest stawiane przy pomocy badania tomografem komputerowym. W przypadku obrazowania szyjnego odcinka kręgosłupa pomocne są: badanie radiologiczne, ultrasonografia, mielografia z wykorzystaniem radiografii i tomografia komputerowa.