Wykorzystanie beta-kariofilenu w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej u psów

Beta-kariofilen – właściwości przeciwzapalne

Większość prostych chorób metabolicznych oraz złożonych zespołów chorobowych, takich jak m.in. cukrzyca czy otyłość, charakteryzuje się stanem zapalnym, który często przybiera postać choroby przewlekłej, prowadzącej do chorób sercowo-naczyniowych. Skuteczność beta-kariofilenu jako czynnika przeciwzapalnego w przebiegu tych chorób wynika przynajmniej częściowo z jego zdolności do hamowania głównych mediatorów zapalnych, takich jak induktywna syntaza tlenku azotu (iNOS), IL-1β, IL-6, TNF-α, NF-κB, cyklooksygenaza-1 (COX-1) i cyklooksygenaza-2 (COX-2) (6). Oczywiście konieczne są badania, aby lepiej zdefiniować ogólnoustrojowe działanie beta-kariofilenu u zwierząt, aczkolwiek wyniki przeprowadzonych dotychczas badań in vitro i in vivo wskazują, że beta-kariofilen może być dobrym kandydatem do stosowania w przewlekłych stanach zapalnych ze względu na jego aktywność wobec specyficznych celów molekularnych oraz bardzo niską toksyczność. W ostatnim czasie wykazano także znaczny potencjał beta-kariofilenu do leczenia zapalenia błony śluzowej jamy ustnej u ludzi, z dwukierunkowym mechanizmem działania – hamowaniem czynnika NF-κB oraz aktywacją PPAR-γ, co zapewnia jego skuteczność w pierwszej i drugiej fazie zapalenia (3).

Beta-kariofilen – właściwości przeciwbakteryjne

Beta-kariofilen posiada także właściwości przeciwbakteryjne zarówno wobec bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych (8). Działanie przeciwbakteryjne beta-kariofilenu zazwyczaj jest oceniane w badaniach, w których stosowane są rośliny lub olejki z roślin o jego wysokiej zawartości. Takie aktywne ekstrakty uzyskano z Thymus kotschyanus, Spiranthera odoratissima, Lantana sp., Vernonia remotiflora, V. braziliana, Syzygium cumini oraz Lippia gracilis (5). W badaniach in vitro oceniano np. wyciąg z Lantana camara, który zawierał 31,5% beta-kariofilenu i który okazał się skuteczny wobec Proteus vulgaris i Escherichia coli (2). Z kolei olejki z Vernonia remotiflora i V. braziliana, zawierające ponad 40% beta-kariofilenu, posiadały szerokie spektrum aktywności przeciwbakteryjnej wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, w tym S. aureus i Pseudomonas aeruginosa (1).

Beta-kariofilen w zwalczaniu płytki nazębnej u psów

W szeregu badań wykazano, że beta-kariofilen posiada właściwości przeciwbakteryjne wobec bakterii, które powodują ciężką chorobę przyzębia u ludzi. Wykazano jego zdolność do hamowania wzrostu bakterii Streptococcus mutans, do ograniczania wzrostu biofilmu, do zmniejszania wytwarzania cytokin oraz ograniczania emisji substancji lotnych wytwarzanych przez P. gingivalis (7). Z kolei olej z Copaifera officinalis (z 50,78% β-kariofilenu) był skuteczny wobec Fusobacterium nucleatum i Porphyromonas gingivalis (2).

Mając na uwadze wysoki odsetek występowania chorób przyzębia u psów, skutki uboczne leków stosowanych obecnie do zwalczania płytki nazębnej oraz potencjalne właściwości przeciwbakteryjne beta-kariofilenu, postanowiono przebadać jego skuteczność w zwalczaniu płytki nazębnej u psów. W tym celu 18 zdrowych psów podzielono na trzy grupy: grupę kontrolną, grupę otrzymującą chlorheksydynę oraz grupę otrzymującą β-kariofilen (5). Przed badaniem usunięto płytkę nazębną, a następnie przez 15 dni stosowano roztwory na bazie chlorheksydyny oraz β-kariofilenu. Okazało się, że β-kariofilen wykazał znaczące działanie antybakteryjne, zmniejszając formowanie płytki nazębnej. Co istotne, jego skuteczność była istotnie wyższa niż chlorheksydyny w stężeniu 0,12%. Wyniki tego badania potwierdzają wcześniejsze obserwacje pochodzące z badań przeprowadzonych na ludziach, u których stosowano beta-kariofilen pochodzący z Copaifera officinalis i uzyskano bardzo podobne wyniki (4). Trzeba jednak zauważyć, że bakterie powodujące chorobę przyzębia u ludzi mogą być bardziej wrażliwe na beta-kariofilen niż bakterie występujące u psów, o czym świadczą różnice w wartościach MIC uzyskane w ww. badaniach.

Podsumowanie

Choroby przyzębia u psów i kotów stanowią poważne wyzwanie weterynaryjne, wymagające skutecznych i bezpiecznych metod leczenia. Tradycyjne środki, takie jak chlorheksydyna, choć skuteczne, mają swoje ograniczenia, szczególnie przy długotrwałym stosowaniu. Beta-kariofilen, jako nowa, obiecująca substancja, może stać się nowym standardem w leczeniu i profilaktyce chorób przyzębia u zwierząt. Dzięki swoim właściwościom przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym, a także korzystnemu profilowi bezpieczeństwa β-kariofilen może być atrakcyjną alternatywą dla dotychczas stosowanych substancji.

Przeczytaj również: Farmakologiczna modyfikacja pracy układu immunologicznego u psów i kotów