Nowotwory serca w obrazie USG

Zwierzęta z nowotworami serca stanowią niewielki odsetek pacjentów weterynaryjnych, a rozpoznanie tego typu zaburzeń często jest przypadkowe i stanowi zaskoczenie zarówno dla lekarzy prowadzących dany przypadek, jak i właścicieli zwierzęcia. Niespecyficzne objawy, jakie towarzyszą nowotworom serca, są przyczyną tego, że rzadko kiedy podejrzewa się ich występowanie przed przeprowadzeniem szczegółowego badania kardiologicznego.

Według badań nowotwory serca występują częściej u psów niż u kotów i w 80% przypadków są to zmiany pierwotne (1). W ogólnej skali problemów klinicznych nowotwory serca stanowią zaledwie 0,19% wszystkich przypadków psich pacjentów, zaś u kotów jest to poniżej 0,03% pacjentów (6). U psów najczęściej stwierdzane są między 7. a 15. rokiem życia, zaś u kotów w wieku poniżej 7 lat (1, 6). Występowanie tego problemu u osobników męskich i żeńskich jest zbliżona, jednak nie można wykluczyć wpływu hormonów na jego rozwój.

Według statystyk nowotwory serca częściej stwierdzane są u osobników poddanych sterylizacji, zwłaszcza suk (6). Również pewne rasy psów obarczone są większym ryzykiem występowania guzów serca. Do ras tych zaliczamy:

• owczarki niemieckie,
• golden retrievery,
• buldogi,
• boston terriery,
• setery angielskie,
• boksery,
• charty perskie (2, 8).

Najogólniej ujmując, nowotwory serca mogą być guzami pierwotnymi, wywodzącymi się bezpośrednio ze struktur serca, bądź guzami przerzutowymi z innych, odległych tkanek i narządów. Biorąc pod uwagę ich charakter, wyróżniamy guzy łagodne i złośliwe. Kolejny podział uwzględnia umiejscowienie nowotworu, dzieląc je na:

• osierdziowe,
• śródścienne,
• wewnątrzjamowe (1, 3).

Z pierwotnych nowotworów serca psów najczęściej stwierdzany jest naczyniakomięsak (łac. hemangiosarcoma, HSA), wywodzący się z komórek śródbłonka mięśnia sercowego i często lokalizujący się w ścianie prawego przedsionka i/lub jego uszka. Może być również formą przerzutową z innego narządu, najczęściej śledziony (1, 3, 7). U kotów hemangiosarcoma jako nowotwór pierwotny serca spotykana jest sporadycznie. Drugim często występującym guzem jest przyzwojak niechromochłonny (łac. chemodectoma). Obejmuje on ujście aorty lub lokalizuje się między aortą a pniem płucnym i jest nazywany guzem podstawy serca. Psy szczególnie narażone na rozwój tego nowotworu to: boksery, boston terriery oraz przedstawiciele ras brachycefalicznych (1, 3, 5). U kotów nowotwór ten notowany jest sporadycznie. Inne, rzadziej diagnozowane nowotwory serca, to:

• śluzaki,
• włókniaki,
• mięśniaki prążkowanokomórkowe,
• mięśniaki gładkokomórkowe,
• chrzęstniaki,
• wewnątrzsercowe ektopowe nowotwory tarczycy,
• międzybłoniaki osierdzia (1, 5).

Najczęściej występujące wtórne nowotwory serca u psów i kotów to: naczyniakomięsak krwionośny, chłoniak, rak gruczołu mlekowego, rak płuc, gruczolakorak ślinianki, czerniak złośliwy oraz guz z komórek tucznych (3, 8).

Diagnostyka nowotworów serca opiera się między innymi na badaniu radiograficznym klatki piersiowej, które umożliwia uchwycenie zmian w sercu i jego okolicy. Jednak rozstrzygające jest badanie echokardiograficzne, które określa: lokalizację, wielkość, echogeniczność zmiany oraz jej znaczenie kliniczne. Ostateczna klasyfikacja oraz rozpoznanie zmiany zawsze powinny być stawiane na podstawie badania histopatologicznego.

Przypadek 1

opis zwierzęcia:

gatunek: pies,
rasa: mieszaniec w typie labradora,
płeć: samiec,
waga: 40 kg,
wiek: 8 lat.

Właściciele zgłosili się do kliniki z pacjentem, głównym powodem wizyty było wodobrzusze, któremu towarzyszyły:

• duszność nasilająca się nawet po krótkim spacerze,
• posmutnienie,
• kaszel,
• niechęć do zabawy,
• epizody omdleń.

W obrazie USG wykazano obecność hiperechogenicznego, nieregularnego, „falującego” tworu bezpośrednio naciekającego worek osierdziowym (ryc. 1, 2). Nie stwierdzono tamponady serca. W klatce piersiowej obecna była znaczna ilość płynu, który zawierał liczne elementy morfotyczne oraz konglomeraty o cechach włóknika bezpośrednio przylegające do worka osierdziowego – typowy objaw kliniczno-radiologiczny towarzyszący międzybłoniakowi. Psa poddano zabiegowi punkcji jamy opłucnej, podczas której upuszczono 700 ml ciemnokrwistego płynu przekazanego do badania cytologicznego. Po zabiegu stan pacjenta uległ znacznej poprawie. Leczenie farmakologiczne obejmowało podawanie:

• prednizonu w dawce 1 mg/kg m.c. raz dziennie,
• furosemidu w dawce 2 mg/kg m.c. dwa razy dziennie,
• amoksycyliny z kwasem klawulanowym w dawce 12,5 mg/kg m.c p.o. co 12 godzin.

Wyniki badania cytologicznego pobranego płynu oraz barwienia immunohistochemicznego z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych przeciwko mezotelium potwierdziło obecność mesothelioma malignum.