Śmiertelność okołoporodowa cieląt – niedoceniany problem

Wśród wirusowych czynników infekcyjnych dużą uwagę należy zwrócić na: wirusa biegunki bydła i choroby błon śluzowych (BVDV), wirusa Schmallenberg (SBV) oraz znacznie rzadziej herpeswirusa typu I (IBR/IPV), a także wirusa choroby niebieskiego języka (BTV) jako potencjalne ryzyko problemów w stadzie. W przypadku wirusa choroby niebieskiego języka w warunkach polskich ryzyko rozwoju infekcji śródmacicznej jest marginalne z uwagi na brak endemicznego występowania choroby na terenie kraju i jej aktywne urzędowe zwalczanie w przypadku pojawienia się.

• BVDV
  Na terenie Polski najbardziej rozpowszechnionym czynnikiem wirusowym jest wirus BVD (24). Infekcje na jego tle mają bardzo szeroki obraz kliniczny w zależności od etapu ciąży. Oprócz rodzenia się cieląt trwale zakażonych (PI), zdarzają się przypadki rodzenia się cieląt z wadami rozwojowymi, takimi jak: małoocze, wodogłowie, wodomózgowie, niedorozwój móżdżku, zaburzenia w rozwoju układu kostnego (26). Część cieląt ulega zakażeniu w późniejszej fazie ciąży i w zależności od żywotności płodu oraz nasilenia infekcji może ją zwalczyć albo dochodzi do osłabienia żywotności lub śmierci. Osobniki, które przetrwały infekcję, mogą się rodzić z niższą masą urodzeniową, która może stanowić zaledwie 50-66% wagi typowej dla danej rasy.
• SBV
  Infekcja wirusem Schmallenberg powoduje wystąpienie szeregu wad wrodzonych związanych głównie z układem nerwowym (wodogłowie, wodomózgowie, niedorozwój móżdżku i rdzenia kręgowego, cystomózgowie) oraz układem kostno-mięśniowym (artrogrypoza, niedorozwój i asymetria kończyn, skrócenie żuchwy, kifoza, lordoza, skolioza, kręcz szyi). Cielęta wykazują niższą masę urodzeniową w porównaniu ze zdrowymi osobnikami tej samej rasy, część z nich przeżywa poród, jednak z powodu rozmiaru wad poddawane są eutanazji (27, 28). Odebranie porodu w przypadku cielęcia, które przechorowało infekcję wirusem SBV, stanowi niejednokrotnie duże wyzwanie dla osoby odbierającej poród. Liczne malformacje szkieletowe powodują usztywnienie szkieletu cielęcia, co znacznie utrudnia prawidłowe ułożenie płodu w drogach rodnych i może skutkować urazami mechanicznymi u matki. Niekiedy z powodu niekorzystnego ułożenia płodu, w połączeniu z zesztywnieniem szkieletu, trzeba rozważyć odebranie porodu innymi metodami (cesarskie cięcie, fetotomia).
• IBR/IPV
  Wirus IBR/IPV w przeciwieństwie do wirusa Schmallenberg oraz BVD nie wykazuje działania teratogennego, natomiast infekcja płodu kończy się najczęściej jego śmiercią. Wirus ten może zaatakować rozwijający się płód na każdym etapie ciąży. Najgroźniejsza jest jednak sytuacja, w której wirus wdziera się do stada, które nie miało wcześniej z nim kontaktu. Z uwagi na jego duży potencjał zakaźny może dojść do masowych ronień (głównie) i martwych urodzeń (rzadziej) sięgających od 25 do 60% ciąż w stadzie (29).

Infekcje bakteryjne również mogą doprowadzić do śmierci płodu w jamie macicy lub znacznego obniżenia żywotności rodzącego się cielęcia, prowadząc do jego śmierci. Lista czynników bakteryjnych jest długa i cały czas diagnozowane są nowe, które mogą wywołać infekcję u płodu. Infekcja śródmaciczna na tle bakteryjnym może się rozwinąć w wyniku dotarcia patogenu drogą hematogenną lub przez szyjkę macicy. Wśród patogenów bakteryjnych mogących mieć wpływ na śmiertelność okołoporodową cieląt wymienia się drobnoustroje: Salmonella Dublin, E. coli, Aeromonas, Proteus, Streptococcus, Staphylococcus, Neisseria, Absidia, Acinetobacter, Corynebacterium (Trueperella) pyogenes, Leptospira, Bacillus licheniformis, Mannheimia varigena, Listeria spp., Salmonella Stanley, Coxiella burnetii, Brucella abortus, Aspergillus spp., Campylobacter spp. (30).

Diagnostyka czynników bakteryjnych powinna obejmować badanie mikrobiologiczne próbek narządów i płynów. W przypadku uzyskania wyniku negatywnego lub znacznego zanieczyszczenia mikrobiologicznego warto wykonać badania dodatkowe przy użyciu techniki PCR, lub badania immunohistochemicznego tkanek. Warto również zainteresować się diagnostyką markerów odpowiedzi immunologicznej w postaci oznaczania poziomu surowiczego amyloidu A, haptoglobiny i immunoglobulin, które pośrednio mogą wskazywać na kontakt płodu z czynnikami infekcyjnymi, co powinno nakierować badania na dalszą diagnostykę mikrobiologiczną (32). Istotnymi czynnikami sprzyjającymi śmiertelności okołoporodowej cieląt są również infekcje wywołane przez pierwotniaki, głównie Neospora caninum oraz Trichomonas foetus, stwarzające w niektórych stadach znaczne problemy w rozrodzie, oraz zmniejszająca żywotność rodzących się cieląt. Dużymi problemami w zwalczaniu neosporozy są jej zdolność do transmisji pionowej (z matki na potomstwo) oraz trudności w detekcji przeciwciał w surowicy z powodu wzbudzania krótkotrwałej odpowiedzi serologicznej (31).

Z naszych badań (30) wynika, że w przypadku cieląt martwo urodzonych najczęściej diagnozuje się infekcję pasożytniczą (N. caninum), następnie wirusową (BVDV, SBV), a najrzadziej bakteryjną (różne bakterie).