Śmiertelność okołoporodowa cieląt – niedoceniany problem

Niecierpliwość i chęć niesienia pomocy rodzącej oraz obawa o życie cielęcia pchają personel do interwencji. Jednak przedwcześnie udzielana pomoc porodowa i próba wyciągnięcia płodu przy braku pełnego rozwarcia w obrębie szyjki macicy oraz przedsionka pochwy i sromu jest jatrogennym wywołaniem trudnego porodu, który może skończyć się poważnymi komplikacjami (20). Tkanki miękkie miednicy ulegają relaksacji podczas fazy wypierania płodu wskutek przeciskania się przez nie pęcherzy płodowych, które przygotowują kanał rodny do wyparcia płodu. W wyniku niedostatecznego rozwarcia tkanek miękkich miednicy może dojść do powstania urazów mechanicznych u rodzących się cieląt w postaci urazów żeber, które mogą być jedną z przyczyn śmierci (21).

Narażona na urazy jest również rodząca krowa, a jednym z najczęściej występujących urazów będących skutkiem niedostatecznego rozwarcia tkanek miękkich dróg rodnych są rozdarcia w obrębie sromu i sklepienia pochwy. Urazy w drogach rodnych mogą być później przyczyną wystąpienia trudno leczących się zakażeń w okolicy urazu, rozwoju poporodowego zapalenia macicy wskutek utrudnionego odpływu lochii poporodowych, co obniża wydajność mleczną i predysponuje do rozwoju chorób metabolicznych (22).

Cielę podczas porodu asystowanego jest poddane jest dużym naprężeniom wskutek działania znacznej siły pociągającej wobec współistniejących sił tarcia i oporu ze strony miednicy oraz tkanek miękkich matki podczas pasażu przez drogi rodne, co często kończy się rozwojem letalnych urazów charakterystycznych dla porodu urazowego. Urazy o charakterze letalnym można podzielić na 5 grup, wymienionych poniżej zgodnie z kryterium istotności (23):

I. Krwotok

Nagła utrata krwi spowodowana jest zwykle uszkodzeniem dużych naczyń. Najczęściej rozdarciu/pęknięciu ulega vena cava cranialis lub vena cava caudalis, czego następstwem jest masywny krwotok do jam ciała. Śmierć cielęcia w takim przypadku następuje w ciągu kilku minut od uszkodzenia naczynia, a w badaniu sekcyjnym obecna jest krew w jednej z jam ciała lub obu, w ilości przekraczającej 1 litr. Zdarzają się również przypadki wykrwawienia cielęcia przez naczynia pępowinowe w przypadku ich zerwania w okolicy kanału pępowinowego lub na terenie jamy brzusznej. Śluzówki narządów mają kolor trupioblady, a wątroba jest jasna, z widocznymi niekiedy stłuczeniami, a przecięte naczynia krwionośne są ubogie w krew.

II. Złamanie kręgosłupa

Do złamania kręgosłupa dochodzi w sytuacji niewłaściwie przyłożonego wektora siły, przy znacznym oporze w wyciąganiu cielęcia. Bardzo ważnym aspektem w profilaktyce uszkodzeń kręgosłupa jest właściwy kierunek pociągania cielęcia podczas porodu i zachowanie umiaru w jego sile. Właśnie znaczne użycie siły w przypadku wystąpienia zjawiska „hip lock”, gdzie miednica cielęcia opiera się o miednicę matki, jest głównym źródłem złamań kręgosłupa. Często jeszcze podczas udzielania porodu po wyparciu cielęcia poza linię łopatek personel odbierający poród chce go gwałtownie przyspieszyć w obawie przed uduszeniem się cielęcia. Wówczas zwierzę takie jest silniej pociągane, wręcz szarpane, jest to zachowanie predysponujące do złamań kręgosłupa. Szczególnie narażonym odcinkiem jest jego część piersiowo-lędźwiowa z powodu braku dodatkowych struktur kostnych i mniejszej ilości mięśni, które chronią kręgosłup przed nadmiernymi przeciążeniami.

Badanie sekcyjne cielęcia wykazuje uszkodzenie kręgosłupa najczęściej w odcinku pomiędzy ostatnim kręgiem piersiowym a 3. kręgiem lędźwiowym. Złamanie ma charakter awulsyjny i dotyczy oderwania nasady kręgu. Wokół miejsca urazu można zaobserwować uformowanie się krwiaka, niekiedy również widoczne jest uszkodzenie mięśni otaczających okolicę złamania i uszkodzenie przepony w postaci naderwania bądź zerwania filarów przepony lub pęknięcia przepony w jej części ścięgnistej. Rdzeń kręgowy rzadko ulega całkowitemu przerwaniu, wskutek jego naprężenia wciąga on natomiast rdzeń przedłużony w otwór wielki, co działa depresyjnie na ośrodek oddychania.

III. Uszkodzenie przepony

Przepona jest niezbędnym narządem do prowadzenia efektywnej akcji oddechowej przez organizm oraz odgranicza narządy jamy brzusznej od narządów jamy piersiowej, co zmniejsza nacisk na nie. W przypadku uszkodzenia przepony dochodzi do ograniczenia warunków podciśnienia w jamie opłucnowej i braku możliwości prawidłowej wentylacji płuc. Do uszkodzenia przepony dochodzi zwykle w części ścięgnistej narządu, a rozdarcia o powierzchni przekraczającej 10 cm2 często kończą się śmiercią cielęcia. W badaniu sekcyjnym widoczne jest rozdarcie przepony, z brzegami rany najczęściej pokrytymi częściowo zakrzepniętą krwią, a w jamach ciała można dostrzec obecność krwi, przy czym ilość ta nie jest tak znaczna jak w przypadku krwotoku. Cielę pada wskutek niedotlenienia organizmu z powodu nieprawidłowej pracy układu oddechowego.