Śmiertelność okołoporodowa cieląt – niedoceniany problem

Omówione czynniki mają znaczący wpływ na przebieg porodu oraz przeżywalność cieląt. Jednak etapem, w którym może dojść do największej liczby błędów i gdzie wcześniej popełnione błędy mają swoje konsekwencje, jest właśnie etap porodu oraz początkowe godziny życia cielęcia. Proces ten jest krytyczny dla życia zwierzęcia i rzutuje bezpośrednio na jego dalsze losy. Śmierć cieląt podczas porodu można zdiagnozować w trakcie badania sekcyjnego, które warto wykonywać. Często zdarza się, że w danym stadzie systematycznie powtarzany jest określony błąd podczas udzielania pomocy porodowej, który można dzięki takiemu badaniu wyeliminować i ograniczyć w ten sposób odsetek martwych urodzeń. Sekcyjnie stwierdzane przyczyny śmierci cieląt można podzielić na 4 grupy, w obrębie których można ustalić powód pojawienia się danej patologii i wprowadzić plan naprawczy:

• niedotlenienie płodu,
• urazy mechaniczne podczas porodu − poród traumatyczny,
• infekcje śródmaciczne i wady wrodzone,
• urazy mechaniczne powstałe tuż po porodzie.

Niedotlenienie płodu

Niedotlenienie należy do najczęściej diagnozowanych przyczyn śmierci cielęcia w trakcie badania sekcyjnego. W trakcie porodu dochodzi do przejściowej hipoksji płodu, której nasilenie jest zależne od: czasu trwania akcji porodowej, jej postępów, kondycji matki, siły skurczów macicy, stopnia nacisku dróg rodnych na rodzące się cielę. Hipoksja płodu jest zjawiskiem fizjologicznym, występuje podczas każdego porodu per vias naturales i wynika z osłabienia krążenia w macicy wskutek jej skurczów, co przekłada się na słabsze zaopatrzenie płodu w substancje odżywcze i tlen. Niedotlenienie płodu na tym etapie najczęściej jest skutkiem: wydłużonej akcji porodowej podczas ciężkiego porodu, deficytów mineralnych u matki, które skutkują osłabieniem skurczów mięśni, rzutując na proces wypierania płodu, lub wystąpienia skrętu macicy, w wyniku którego dochodzi do zwężenia dróg rodnych, co uniemożliwia pasaż płodu. W sporadycznych przypadkach przyczyną niedotlenienia może być przedwczesne odklejenie się łożyska, wówczas cielę rodzi się wraz z łożyskiem lub zostaje ono wyparte do 30 minut po porodzie (2).

Warto również zwrócić uwagę na rozwój nadmiernej kwasicy oddechowo-metabolicznej będącej skutkiem niedotlenienia płodu, ponieważ stanowi ona istotny czynnik wpływający na rozwój zespołu słabego cielęcia. Osłabione krążenie łożyskowe powoduje zmniejszoną podaż tlenu dla cielęcia oraz kumulację dwutlenku węgla w organizmie płodu. Szlaki metaboliczne cielęcia wykorzystujące tlen wskutek jego niedoboru przechodzą z glikolizy tlenowej na beztlenową, w trakcie której produkowane są mleczany, które obok gromadzącego się w organizmie dwutlenku węgla dodatkowo obniżają pH organizmu, nasilając kwasicę (17).

Cielęta silnie niedotlenione podejmują próbę oddychania jeszcze w jamie macicy, jednak często dochodzi wówczas do rozwoju zespołu aspiracji smółki, będącego następstwem przedwczesnego jej oddania przez niedotlenione cielę. Zespół ten jest bardzo groźnym zjawiskiem dla noworodka, ponieważ zaaspirowana smółka utrudnia wymianę gazową w płucach wskutek zatykania drobnych oskrzelików i pęcherzyków płucnych. Niedotlenienie płodu jest stosunkowo łatwe do zdiagnozowania. Obraz sekcyjny cieląt przedstawia obecność wybroczyn na: spojówkach, błonie śluzowej tchawicy, powierzchni grasicy, serca i opłucnej.

Dodatkowo można zaobserwować zwiększoną ilość płynów przesiękowych w jamach ciała. Płuca cieląt często są bezpowietrzne lub mają obszary niedodmowe, w przypadku prób oddychania przez cielę można zauważyć spienione wody płodowe w świetle oskrzeli i tchawicy, niekiedy z obecnością smółki, która dodatkowo upośledza pracę płuc. Smółkę można wtedy również zaobserwować w świetle przedżołądków i trawieńca.

Urazy mechaniczne podczas porodu − poród traumatyczny

Ciężki poród jest najczęstszą przyczyną występowania urazów mechanicznych u martwo urodzonych cieląt. Brak widocznych postępów akcji porodowej oznacza konieczność wdrożenia pomocy. Najbardziej popularnym sposobem udzielania pomocy porodowej jest pociąganie cielęcia poprzez założenie akcesoriów porodowych w postaci linek czy łańcuszków na kończyny zwierzęcia i pociąganie płodu w celu ułatwienia pasażu przez drogi rodne matki. Płód jest pociągany dzięki użyciu siły ludzkiej lub przy użyciu wycielacza. Większy odsetek ciężkich porodów notowany jest w grupie pierwiastek, a jego podłoże jest najczęściej związane z dysproporcją pomiędzy rozmiarami dróg rodnych matki a wielkością płodu (18). Z kolei w przypadku wieloródek najczęstszymi przyczynami występowania tego zjawiska są ciąża bliźniacza oraz niewłaściwa prezentacja płodu, dodatkowo warto także wspomnieć o cielętach będących hybrydami międzyrasowymi oraz przypadkami przenoszenia ciąży. (19). Znaczne dysproporcje w wymiarach cielęcia i dróg rodnych matki skutkują zaklinowywaniem się płodu.

Często czynnikiem, który może spowodować wystąpienie ciężkiego porodu, jest również człowiek.