Zespół oddechowy bydła. Cz. I. Zakaźne przyczyny BRD

Mannheimia haemolytica

Kolejnym przedstawicielem rodziny Pasteurellaceae jest bakteria wywołująca mennheimiozę płucną, chorobę najczęściej obserwowaną u młodego bydła, w wieku od 6 do 24 miesięcy. Stres, zwłaszcza towarzyszący transportowi czy przemieszczaniu, sprzyja rozwojowi choroby. Często obserwuje się infekcje mieszane, wywołane pierwotnie przez BRSV, BHV-1 oraz PI-3, a także: Pasteurella multocida, Mycoplasma bovis czy Arcanobacterium pyogenes, w tym przypadku M. haemolytica uzyskuje dostęp do płuc, gdy mechanizmy obronne żywiciela są osłabione przez stres lub infekcję (9). Choroba może przebiegać z różnym nasileniem objawów, od nieznacznych do szybko postępujących, prowadzących do śmierci. Przeważnie obserwuje się: brak apetytu, depresję, bardzo wysoką gorączkę (do 42°C), kaszel, przyspieszone tętno, śluzowo-ropne lub włóknikowo-ropne wypływy z nosa, przyspieszony oddech, który przechodzi w duszność. Nad polem płuc słyszalne są tarcia opłucnej. Mannheimioza może doprowadzić do śmierci zwierzęcia, o ile nie zostanie szybko zdiagnozowana i leczona (9).

Pasteurella multocida

Bakteria z rodziny Pasteurellaceae, jest wysoce zakaźnym czynnikiem etiologicznym wielu chorób u zwierząt. P. multocida kolonizuje: nosogardziel, drogi oddechowe, przewód pokarmowy i inne narządy. Podobnie jak w przypadku innych patogenów oportunistycznych, w warunkach stresowych bakteria będąca komensalem błon śluzowych staje się patogenem namnażającym się w nosogardzieli i rozprzestrzeniającym się do płuc i innych narządów. Patogen ten jest odpowiedzialny m.in. za: płucną postać pasterelozy, posocznicę krwotoczną u bydła czy enzootycznego zapalenia płuc u bydła, jagniąt i kóz. Poza tym, że jest główną przyczyną strat ekonomicznych u zwierząt hodowlanych, P. multocida może również powodować sporadyczne, ale poważne, odzwierzęce infekcje u ludzi. Przebieg zakażenia może być różny, od mniej poważnych przypadków po ciężką i śmiertelną posocznicę. Posocznicę krwotoczną wywołują bakterie należące do serotypu B₂, rzadziej do typu D i E.

Typowe objawy choroby to:

• gorączka (41-42°C),
• depresja,
• wybroczyny widoczne pod błonami śluzowymi,
• niekiedy obfity ślinotok,
• duszność,
• gorące, bolesne obrzęki w okolicy szyi i klatki piersiowej.

Śmiertelność może osiągać 100% chorych zwierząt w czasie doby od pojawienia się pierwszych symptomów choroby (8, 10).

Mykoplazmy

Należące do rodziny Mycoplasmataceae są jednymi z najmniejszych bakterii, o bardzo prymitywnej budowie. U bydła wyizolowano ok. 13 gatunków mykoplazm, wśród nich są zarówno gatunki chorobotwórcze, jak i komensale błon śluzowych. Jednym z gatunków jest Mycoplasma bovis, którą obecnie można w literaturze spotkać pod nową nazwą Mycoplasmosis bovis (7). Drobnoustrój ten przyczynia się do występowania zapalenia oskrzeli i płuc, mastitis i zapalenia stawów, ale może również być przyczyną zakaźnego zapalenia rogówki i spojówki, ropnego zapalenia ucha środkowego, zapalenia opon mózgowych, ropni, odleżyn, zapalenia wsierdzia czy zaburzeń w rozrodzie.

Pomimo swojego niezoonotycznego charakteru infekcje są odpowiedzialne za poważne problemy zdrowotne, co ma odzwierciedlenie w znacznych stratach ekonomicznych. Patogen ten rozprzestrzenił się na całym świecie, w tym do krajów przez długi czas uważanych za wolne od patogenu. Kontrolę zakażeń M. bovis utrudnia brak skutecznych szczepionek i metod leczenia ze względu na rosnącą oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (11). Innym gatunkiem jest Mycoplasma mycoides subsp. Mycoides, z rodzaju Mycoplasma, patogen związany z zarazą płucną bydła (łac. pleuropneumonia contagiosa bovum). Choroba ta może przebiegać subklinicznie lub też objawiać się zapaleniem płuc i opłucnej (8).

Poza wymienionym czynnikami wirusowymi oraz bakteryjnymi z dróg oddechowych zwierząt dotkniętych zespołem BRD wyizolowano szereg innych drobnoustrojów (Escherichia coli, Arcanobacterium pyogenes, Trueperella pyogenes, Enterobacter spp., Streptococcus spp., Staphylococcus spp., grzyby), jednak ich znaczenie w etiologii choroby wydaje się być mniejsze i najczęściej pełnią rolę patogenów wtórnych.

Podsumowanie

Zespół oddechowy bydła jest powszechną, występującą na całym świecie chorobą zakaźną, o etiologii wieloczynnikowej, wirusowej lub/i bakteryjnej. Infekcje mogą dotyczyć górnych, jak i dolnych dróg oddechowych, w zależności od czynnika wywołującego stan zapalny. BRD dotyka bydło niezależnie od wieku czy typu produkcji. Wśród czynników etiologicznych należy wymienić patogeny obligatoryjne, które są odpowiedzialne za wywołanie reakcji zapalnej oraz oportunistyczne, które mogą być izolowane z dróg oddechowych zdrowych zwierząt, a stają się czynnikiem chorobotwórczym w sytuacji wcześniejszego uszkodzenia tkanek przez patogen pierwotny lub inny czynnik o charakterze niezakaźnym.