Co robić w przypadku licznych miotów prosiąt?

Przy obecnych wysokoplennych rasach loch szczególnie ważne jest zadbanie o każde prosię, gdyż każda dodatkowa odsadzona sztuka to dodatkowy zysk, ale też i kłopot, z którym trzeba się uporać. Zarówno lochy, jak i prosięta mają coraz wyższe wymagania żywieniowe i środowiskowe, dlatego gdy chce się uzyskać liczne i wyrównane mioty, należy stworzyć zwierzętom jak najlepsze warunki. Liczne mioty prosiąt to znacząca cecha, która istotnie wpływa na ekonomikę i efektywność produkcji prosiąt.

Od lat prace hodowlane prowadzone nad doskonaleniem użytkowości rozpłodowej u loch wpłynęły na poprawę cech związanych z liczebnością miotu, a także uwzględniono w nich liczbę prosiąt urodzonych ogółem oraz żywo urodzonych. Wzrost liczebności miotu, niska masa noworodków i znaczna zmienność masy ciała to cechy negatywnie skorelowane z przeżywalnością prosiąt, co oznacza podwyższenie wskaźnika padnięć w okresie odchowu przy matkach (17). Aby w pełni wykorzystać potencjał genetyczny w zakresie reprodukcji, należy w odpowiedni sposób zadbać o intensywne żywienie loch. Znaczącą rolę w tym procesie odgrywają warunki utrzymania oraz stan zdrowotny stada loch. Współcześnie użytkowane lochy charakteryzują się znacznie wyższą produkcyjnością, ale jednocześnie mają znacznie większe wymagania żywieniowe i środowiskowe niż zwierzęta utrzymywane w poprzednim stuleciu (15).

Potencjał genetyczny w użytkowości loch

Niektóre firmy genetyczne zapowiadają, że wkrótce możliwe będzie uzyskanie od jednej lochy w jej całej karierze życiowej nawet do 90 prosiąt. Dziś wydaje się to niemożliwe. Obecnie hodowcy są zadowoleni, gdy locha urodzi 60 lub 70 sztuk. Za świetny wynik uznaje się urodzenie 80 prosiąt. Jednak postępy genetyczne zmieniają się w tak szybkim tempie, że nie można wykluczyć niczego. Plenność loch można stosunkowo szybko i wyraźnie poprawić poprzez odpowiednią selekcję genetyczną, ale znacznie trudniej uzyskać jednoczesną poprawę w zakresie pozostałych parametrów warunkujących optymalny odchów licznego miotu. Dlatego często dochodzi do zjawiska pojawiania się miotów przekraczających liczebne możliwości lochy pod względem wykarmienia i odchowania potomstwa (tj. powyżej 14 noworodków).

Przy zwiększaniu miotów pojawiają się problemy z: liczbą czynnych sutków, niską żywotnością i odpornością prosiąt oraz masą urodzeniową (3). W związku z tym zmieniają się także trendy selekcyjne, tak aby zwiększyć liczbę sutków do 16 sztuk. Ostatnio firma Choice Genetics podała informację, że w Brazylii wyhodowano lochę rekordzistkę, która posiada aż 23 aktywne sutki! Kilka dni później podano, że rekordzistka w Polsce posiada 22 aktywne sutki. Jednakże cecha liczebności sutków jest mało odziedziczalna, w związku z tym do utrzymania tej liczebności jako standardu należy jeszcze poczekać kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt lat.

Zazwyczaj częstotliwość oproszeń wynosi 2,0-2,3 rocznie. U gatunków wielopłodowych (świń, dzików, myszy, szczurów) występuje zjawisko zamierania zarodków w okresie przed implantacją, w jej trakcie i po niej. Jego skala zależy od wielu czynników, w tym m.in. od jakości materiału genetycznego (wartości DNA komórek jajowych i plemników), ale też żywienia. Bezpośrednio po kryciu czy inseminacji jego poziom wpływa na gospodarkę hormonalną zapłodnionej samicy, w tym przede wszystkim na poziom progesteronu odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży. Skąpe żywienie ogranicza straty zarodkowe, co może się przyczynić do urodzenia przez lochę liczniejszego miotu. Duża liczba rozwijających się zarodków (a następnie płodów) w obu rogach macicy lochy sprzyja wystąpieniu zjawiska „stłoczenia macicznego” oraz „macicznego ograniczenia wzrostu” (tzw. syndrom IUGR). Zespół ten jest charakteryzowany jako osłabiony wzrost i rozwój embrionów oraz płodów ssaków lub ich organów w czasie ciąży (18).

Wzrost płodowy odbywający się w macicy jest procesem zależnym od czynników genetycznych i środowiskowych. Wpływają one na wielkość łożyska oraz jego wydolność, przepływ krwi, a następnie transport składników pokarmowych i tlenu z organizmu matki do płodów i na ich dostępność. Czynniki te mają też znaczący wpływ na równowagę hormonalną i metaboliczną. Długookresowe odżywienie płodów i status endokrynny mogą wpływać na ich wzrost i rozwój, decydując o masie noworodków, ale też na wzrost prosiąt po urodzeniu. Przyczyną zróżnicowanego wzrostu płodów i ograniczenia wzrostu niektórych z nich jest najczęściej nieodpowiednie żywienie, a szczególnie brak pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe (1, 2). Dlatego kluczem do rodzenia żywotnych prosiąt jest odpowiednie żywienie loch.