Choroby zakaźne – jak się przed nimi bronić? Radzi ekspert prof. dr hab Łukasz Adaszek

Drodzy Państwo,

Na portalu vetkompleksowo.pl trwa kolejny z serii miesiąc tematyczny. W marcu przyglądamy się chorobom zakaźnym, z którymi mamy do czynienia od zawsze, jednak w ciągu ostatniego roku bardziej niż kiedykolwiek odczuwamy ich wpływ na nasze życie.

O chorobach zakaźnych opowiedział nasz ekspert prof. dr hab. Łukasz Adaszek z Katedry Epizootiologii i Kliniki Chorób Zakaźnych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

Prof. dr hab. Łukasz Adaszek: W dobie COVID -19, afrykańskiego pomoru świń, czy gorączki krwotocznej Ebola choroby zakaźne ludzi i zwierząt postrzegane są jako istotny problem zarówno z punktu widzenia medycyny weterynaryjnej, jak i medycyny człowieka. Mianem chorób zakaźnych określa się jednostki, które zostały wywołane przez biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia zwierząt i zdrowia publicznego. W większości przypadków choroby zakaźne rozprzestrzeniają się łatwo i wymagają specjalnych metod zwalczania.

W miarę wprowadzania nowych zasad leczenia i profilaktyki występowanie chorób zakaźnych u zwierząt znacznie ograniczono, niemniej jednak nie zostały one wyeliminowane całkowicie, i pewnie nigdy nie będą. Pojawiające się nowe szczepy patogenów mogą być przyczyną odmiennego od utartego przebiegu choroby, jak i mogą wpływać na brak skuteczności szczepień. Wszystko to razem sprawia, iż stałe kształcenie się lekarzy weterynarii w dziedzinie chorób zakaźnych zwierząt jest niezbędne zarówno z punktu widzenia zdrowia człowieka (wiele chorób zakaźnych zwierząt jest przecież zoonozami), jak i z puntu widzenia ekonomii (wiedza odnośnie istoty choroby pozwala zapobiec jej szerzeniu się np. w hodowlach rasowych psów i kotów, co przekłada się a wymierne korzyści finansowe).

Choroby zakaźne u zwierząt nie zostały dotąd wyeliminowane do końca i szanse na wykluczenie ich z codziennego życia są nikłe. Jak się jednak przed nimi bronić?

Choroby zakaźne nie zostały i prawdopodobnie nie zostaną nigdy wyeliminowane z życia człowieka i zwierząt, gdyż stanowią jego integralną część. Są czynnikiem od lat ograniczającym populację ludzi i zwierząt i chociaż opracowano już wiele metod pozwalających zapobiegać ich rozwojowi, w dalszym ciągu nie udało się w pełni ich opanować. Podstawą skutecznej ochrony przed chorobami zakaźnymi jest dokładne poznanie ich natury, sposobu szerzenia i właściwości czynnika chorobotwórczego. Taka wiedza pozwala nam podjąć działania mające na celu przerwanie łańcucha epizootycznego, opracowanie skutecznych metod dezynfekcji, leczenia i profilaktyki. Bez dokładnej znajomości czynników zakaźnych wywołujących dane jednostki chorobowe, ich natury i biologii, możemy jedynie podejmować próby mające na celu ograniczyć ich rozprzestrzenianie, niemniej jednak będzie to w pewnym stopniu działanie „po omacku” .

Czy każda choroba zakaźna występująca u zwierząt jest zagrożeniem dla ludzi?

Nie wszystkie choroby zakaźne zwierząt stanowią zagrożenie dla ludzi. Przykład może stanowić nosówka, parwowiroza psów, czy panleukopenia kotów. Choroby te stanowią ogromne niebezpieczeństwo dla psów i kotów, natomiast dla ludzi nie stanowią żadnego zagrożenia. Jednostki chorobowe, którymi możemy ulec zakażeniu po kontakcie ze zwierzętami to tzw. zoonozy. Stanowią one zagrożenie zdrowia, a nawet życia ludzi. Przykładami zoonoz są: wścieklizna, wąglik, ospa, czy gruźlica. Wciąż trwają dyskusję czy COVID 19 należy traktować jako zoonozę. Oczywiście chore (ale i zdrowe) zwierzęta należy zawsze traktować jako potencjalne źródło patogenów dla człowieka, aczkolwiek nie należy popadać w przesadę. Większość chorób zakaźnych zwierząt, nie jest zoonozami.

Które choroby są najgroźniejsze/najbardziej zaraźliwe?

W zasadzie nie ma rankingu dotyczącego najgroźniejszych chorób zakaźnych. O tym jak będzie przebiegała dana jednostka decyduje wiele czynników: zjadliwość patogenu, podatność osobnicza zwierzęcia, warunki utrzymania pacjenta, rodzaj podjętego leczenia i możliwości terapii, możliwości profilaktyki swoistej i wiele innych. Dla mnie chorobą zakaźną o największym znaczeniu z punktu widzenia medycyny weterynaryjnej i medycyny człowieka jest w dalszym ciągu wścieklizna. Pomimo tego, że choroba znana jest od wielu lat i od wielu lat stosowane są przeciwko niej skuteczne szczepienia, w dalszym ciągu występuje na całym świecie, zbierając śmiertelne żniwo, a co więcej nie opracowano dotychczas metod jej leczenia.

Jakie są podstawy profilaktyki przeciwko zakażeniom?

Profilaktyka przeciwko czynnikom zakaźnym obejmuje: profilaktykę nieswoistą i profilaktykę swoistą. Pierwsza obejmuje działania mające na celu zapobieganie wystąpienia różnych chorób np. mycie rąk, przestrzeganie zasad higieny, czyszczenie i dezynfekcja pomieszczeń dla zwierząt. Druga, obejmuje działania zapobiegające wystąpieniu określonej jednostki chorobowej – np. szczepienia ochronne przeciwko parwowirozie.

Aby móc skutecznie prowadzić zarówno profilaktykę swoistą, jak i nieswoistą należy posiadać odpowiednią wiedze w tym względzie. Odpowiednia edukacja właścicieli zwierząt, hodowców, a także lekarzy weterynarii i personelu pomocniczego odgrywa tutaj kluczową rolę.