Rola postępowania dietetycznego w żywieniu przewlekle chorych psów i kotów

Potrzeby żywieniowe przewlekle chorych psów i kotów 

Mimo wielkiego postępu nauk żywieniowych związanych bezpośrednio z żywieniem psów i kotów, wiele kwestii dotyczących wymagań żywieniowych przewlekle chorych zwierząt pozostaje niejasnych. W pewnych okolicznościach przyjmuje się, że wskazania co do wartości odżywczej diety u zwierząt są podobne do wymagań ludzi dotkniętych podobnymi chorobami. Należy jednak pamiętać, że mogą istnieć znaczące różnice gatunkowe, które sprawiają, że takie bezpośrednie porównania i ekstrapolacje są niewłaściwe.

Dane eksperymentalne potwierdzają konieczność uwzględnienia wyższego zapotrzebowania na energię i białko w wyniku różnych stanów chorobowych, ale nadal nie jest jasne, w jakim stopniu te wartości należałoby interpretować (tab. 1). Ze względu na brak ostatecznych danych sugerujących inaczej obecnie zaleca się rozpoczęcie wsparcia żywieniowego, gdy tylko zostanie to uznane za bezpieczne i początkowo należy sugerować się dziennym rekomendowanym zapotrzebowaniem energetycznym (DER). Dopiero stwierdzenie stanu niedożywienia lub rozpoczęcie postępowania dietetycznego wymusza zwiększenie zapotrzebowania powyżej wartości DER, ale w zakresie weryfikowanym przez dodatkowe parametry, takie jak: skala BCS, stężenie albumin i globulin, stężenie trójglicerydów, stężenie transferryny we krwi czy stężenie azotu mocznikowego w moczu (9, 10).

Celem wsparcia żywieniowego jest optymalizacja syntezy białek i zachowanie beztłuszczowej masy ciała. Mając to na uwadze, obecnie zaleca się podawanie od 5 g do 6 g białka/100 kcal (25-35% całkowitej energii) u psów i 6 g do 8 g białka/100 kcal (30-40% całkowitej energii) u kotów (11). Osobniki z nietolerancją białek (np. encefalopatia, ciężka azotemia) powinny otrzymywać zmniejszone ilości białka (np. 3-4 g białka/100 kcal), podobnie jak psy i koty z przewlekłą niewydolnością nerek – chociaż w tym przypadku zdecydowanie niezalecane jest zmniejszenie ilości białka w diecie poniżej wartości bytowych. Z kolei wyższe zapotrzebowanie na białko będzie wymagane u pacjentów z katabolizmem białkowym, u których obserwuje się jednocześnie hiperlipidemię. Podobnie pacjenci z hiperglikemią lub hiperlipidemią wymagają podawania odpowiednio mniejszych ilości węglowodanów prostych i tłuszczu.

W jaki sposób efektywnie dożywić organizm?

W celu intensywnego dożywienia organizmu stosowane są dwie metody: żywienie dojelitowe podawane przez sondę nosowo-żołądkową lub nosowo-jelitową i żywienie pozajelitowe (parenteralne). Obie metody są przedmiotem dyskusji, ale bazując na wynikach badań prowadzonych przez zespoły medyków ludzkich, warto uwzględnić te obserwacje w postępowaniu dotyczącym psów i kotów przewlekle chorych. Randomizowane badania nie wykazały żadnej istotnej różnicy w śmiertelności pacjentów dożywianych obiema metodami, ale żywienie dojelitowe wiązało się z wyższym ryzykiem powikłań żołądkowo-jelitowych (12, 13).

Aktualne międzynarodowe wytyczne dotyczące żywienia jednolicie zalecają preferencyjne stosowanie żywienia dojelitowego u pacjentów w stanie krytycznym, którzy nie są w stanie pobrać drogą tradycyjną wystarczającej wartości odżywczej pochodzącej z diety. Korzyści fizjologiczne – maksymalizacja funkcji przewodu pokarmowego do wchłonięcia składników odżywczych – wskazują, że jeżeli tylko istnieje taka możliwość, to zawsze warto promować żywienie dojelitowe jako wydajniejszą metodę dożywiania. Jednakże w niektórych przypadkach samo żywienie dojelitowe może być niewystarczające do osiągnięcia celów dożywienia energetycznego i białkowego, szczególnie w fazie ostrej choroby lub w przypadku nietolerancji przewodu pokarmowego. W medycynie ludzkiej nawet ciężka posocznica czy wstrząs septyczny nie zostały uznane za wyraźne przeciwwskazania w wytycznych do stosowania żywienia dojelitowego (14).

Aby uniknąć dużych skumulowanych niedoborów energii i białka istnieje możliwość łączenia żywienia dojelitowego z żywieniem pozajelitowym, szczególnie w początkowej fazie leczenia i/lub zniesienia niedożywienia. Wyniki metaanaliz wśród pacjentów ludzkich wykazały, że leczenie skojarzone żywieniem do- i pozajelitowym prowadziło do zwiększonego dostarczania składników odżywczych (aminokwasy, kwasy tłuszczowe) u ciężko chorych pacjentów, przy braku statystycznie istotnego wpływu łączonego żywienia, w porównaniu z samym żywieniem dojelitowym, na którykolwiek z analizowanych punktów końcowych: śmiertelność, czas regeneracji organizmu czy średni czas hospitalizowania. Jednocześnie autorzy wskazują, że nie należy rozpoczynać żywienia pozajelitowego, dopóki nie zostaną wypróbowane wszystkie strategie mające na celu maksymalizację tolerancji żywienia dojelitowego (15).

Mimo że w przypadku żywienia psów i kotów wspomniane wyżej metody żywienia: dojelitowe i pozajelitowe stają się powszechną praktyką, nadal podstawowym modelem jest tradycyjnie podawana dieta weterynaryjna. Jej skład, postać oraz częstotliwość podawania powinny spełniać przede wszystkim wymogi diety lekkostrawnej. Obecność czynników obniżających wchłanianie składników odżywczych ze światła przewodu pokarmowego musi być zredukowana do niezbędnego minimum. Szczególną uwagę należy skupić na odpowiedniej wartości odżywczej oraz bezpieczeństwie. Dlatego też w tym przypadku dieta oparta na surowym mięsie i produktach pochodzenia zwierzęcego ze względu na ryzyko zatruć pokarmowych i intoksykacji nie powinna być stosowana.