Rola i skutki niedoboru makroelementów u bydła mlecznego

Do czynników sprzyjających wystąpieniu ostrej hipokalcemii należą:

1. Zawartość Ca oraz Mg i P w paszy:
   
   • wysoka zawartość Ca w dawce paszowej (powyżej 1,0% s.m),
   • nieprawidłowy stosunek Ca:P,
   • niska zawartość P w paszy (poniżej 0,3% s.m),
   • niska zawartość Mg w paszy (poniżej 0,15%).
2. Skład dawki pokarmowej:
   
   • duża zawartość białka i energii w okresie zasuszenia (prawidłowa zawartość białka ogólnego powyżej 12% w s.m, białko nieulegające rozkładowi w żwaczu, ok. 26% białka ogólnego,
   • obniżona zawartość włókna surowego w paszach objętościowych prowadząca do zasadowicy (wysokie pH krwi) i towarzysząca jej dysfunkcja narządów miąższowych (wątroba, nerki) prowadząca w następstwie do zmniejszenia mobilizacji Ca z krwi i zdolności przyswajania z jelit.
3. Wielkość i efektywność przyswajania i mobilizacji Ca z rezerw organizmu – czynniki wpływające na ograniczenie przyswajania:
   
   • zaburzenia w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego (nagłe zmiany paszy, stany zapalne i atonia przewodu pokarmowego),
   • duża zawartość słabo przyswajalnych związków Ca,
   • nieprawidłowy stosunek Ca:P (niedobór P),
   • zasadowy odczyn diety,
   • niedobór i zaburzenia przemiany witaminy D.
4. Uwarunkowania rasowe, osobnicze i środowiskowe:
   
   • rasy o wysokiej wydajności mlecznej,
   • wiek (częściej chorują krowy powyżej trzeciej laktacji),
   • poziom estrogenów (osłabienie apetytu, co może predestynować do wystąpienia choroby w późniejszym okresie cyklu produkcyjnego),
   • tereny o obniżonej zawartości magnezu – stany chronicznej hipomagnezemii

Przyczyny występowania hipomagnezemii można podzielić na bezpośrednie, pośrednie i osobnicze

1. Bezpośrednie – zawartość Mg w roślinach – powinna wynosić 0,2 g% s.m w paszach zielonych i 0,4 g% s.m w paszach treściwych:
   
   • uwarunkowania geoklimatyczne, agrochemiczne i klimatyczne obniżające taką zawartość:
     (a) gleby (bielicowe, piaszczyste, kwaśne, wapienne,
     (b) nawożenie – zbyt wysoki stosunek K do Mg przekraczający 3:1, zbyt intensywne nawożenie azotowe, nadmiar wapnia w glebie,
     (c) klimat – duża liczba opadów przy wysokiej temperaturze (lata tężyczkowe), przymrozki, zimne deszcze,
     (d) okres wzrostu roślin (początek wegetacji i okres końcowy),
     (e) nadmiar fosforu, siarki, glinu czy rodanków.
2. Pośrednie – zawartość organicznych składników w paszy:
   
   • obniżona zawartość włókna surowego w suchej masie (poniżej 18%),
   • obniżona zawartość suchej masy,
   • nadmiar białka,
   • niski poziom lekkostrawnych węglowodanów.
3. Osobnicze:
   
   • wiek (powyżej 5 lat ryzyko hipomagnezemii wzrasta 2,5x),
   • wysoka wydajność,
   • predyspozycje genetyczne, zaburzenia endokrynologiczne.

Podsumowanie

Podsumowując, należy dodać, że w niniejszym opracowaniu omówiono tylko najbardziej istotne zaburzenia związane z niedoborem makroelementów w organizmie krów mlecznych. Szczegółowy opis ich roli i mechanizmów regulujących poziom tych biopierwiastków w organizmie zdecydowanie przekraczałby ramy tego artykułu. Ze względu na bardzo częste występowanie ich niedoboru i związanych z tym różnych zaburzeń zdrowotnych, szczególnie w okresie okołoporodowym, dbałość o właściwe pokrycie zapotrzebowania na Ca, P i Mg wydaje się być jednym z podstawowych czynników zapewniających odpowiedni status zdrowotny krów i zdecydowanie zmniejszającym straty produkcyjne ponoszone przez hodowcę.