Problemy ortopedyczne psów geriatrycznych i fizjoterapia psich seniorów

Spondyloza (spondylosis deformans)

Jest najczęstszą chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa. Jest chorobą przewlekłą, zwykle wykrywaną przypadkowo przy okazji badania radiologicznego jamy brzusznej lub/i klatki piersiowej. Choroba polega na powstawaniu kostnych narośli na kręgach (na dobrzusznej i bocznej powierzchni trzonów kręgów). Zmiany te mają różny charakter: od kostnych „dziobów” w początkowym stadium choroby do kostnych połączeń, tzw. „mostków”, w zaawansowanym stadium.

„Kostne mostki” trwale łączą ze sobą kręgi, powodując sztywność kręgosłupa. Zmiany nasilają się wraz z wiekiem zwierzęcia. Zmiany najczęściej dotyczą odcinka piersiowo-lędźwiowego (Th12-L3) oraz lędźwiowo-krzyżowego (L7-S1). Do spondylozy odcinka szyjnego mają skłonność psy myśliwskie.

W zależności od umiejscowienia zmian mogą pojawiać się różne objawy: bolesność kręgosłupa i okolic, okresowe kulawizny, niechęć do poruszania się, trudności ze wstawaniem, zmniejszona aktywność fizyczna, kifotyczne wygięcie kręgosłupa. Zwierzę może reagować agresją na próby dotyku czy podnoszenia. Zwykle zwierzę największe trudności z poruszaniem się ma rano. Poprzez ucisk na rdzeń kręgowy zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa mogą prowadzić do niedowładów, a także paraliżu. W przypadku epizodów bólowych stosujemy laseroterapię oraz ograniczenie aktywności. Trzeba jednak pamiętać, że u psów starszych, na ogół o niskiej aktywności, zesztywnienie stawów może nastąpić dość szybko. Dlatego też długie „zaleganie” psa nie jest wskazane.

Pies, który nie jest mobilizowany do ruchu, może w pewnym momencie w ogóle przestać się ruszać. Fizjoterapeuta oraz właściciel powinni w takim przypadku przerwać błędne koło (ból powoduje bezruch, bezruch powoduje jeszcze większy problem z ruchem i coraz większy ból przy próbach ruchu). Masaże i ćwiczenia bierne ograniczają przykurcz torebkowo-więzadłowy i ścięgnowy, ułatwiają ożywienie chrząstki stawowej, zachowują ślizg ścięgien w ich pochewkach oraz usprawniają krążenie krwi. Ćwiczenia czynne kończyn i grzbietu opóźnią proces zesztywnienia kręgosłupa, a psu pozwolą cieszyć się spacerami jeszcze przez jakiś czas.

U starszych psów może dochodzić do chorób tarczki międzykręgowej. Ucisk rdzenia kręgowego jest najczęściej spotykanym problemem neurologicznym. Zwyrodnienie tarczki jest objawem starzenia się tkanki tarczki i prowadzi do wypadnięcia jądra miażdżystego (extrudio, typ I wg Hansena) lub jego przepukliny (protrusio, typ II wg Hansena). Takie przypadłości nie występują naturalnie u kotów (ich pojawienie się jest spowodowane urazem mechanicznym). U osobników starszych najczęściej spotyka się typ II, nazywany przepukliną jądra miażdżystego. W tym przypadku rdzeń uciskany jest przez wybrzuszony (przez zwyrodnienie) do wnętrza kanału kręgowego pierścień włóknisty. Objawy kliniczne wywołane są zarówno poprzez mechaniczny ucisk na rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe, jak i stan zapalny w obrębie tkanki nerwowej lub tarczki. W zależności od rodzaju, stopnia i umiejscowienia zmian obserwuje się różne objawy: od zwykłej bolesności do głębokich deficytów neurologicznych (niezborność, niedowłady, porażenia).

U psów z umiarkowanymi zmianami zaleca się ścisłe ograniczenie ruchu (nawet do 4 tygodni) wraz z fizykoterapią pomocniczo. Laseroterapia uśmierza ból, a pole magnetyczne wspomaga regenerację. Psy, które zostały zakwalifikowane do zabiegu chirurgicznego, wymagają min. 6-8-tygodniowej rehabilitacji. W pierwszych dniach będzie ona polegała głównie na uśmierzeniu bólu, w kolejnych dniach stosuje się ćwiczenia bierne i masaże, zapobiegając w ten sposób zanikom mięśniowym oraz zesztywnieniu stawów. Rehabilitacja późna obejmuje ponowną naukę chodzenia psa lub prawidłowego obciążania kończyn (ćwiczenia równowagi, chodzenie wspomagane, hydroterapia, elektroterapia).

Cel zabiegów fizjoterapeutycznych

Celem każdego planu terapeutycznego u starszych psów i kotów jest poprawa jakości życia, a co za tym idzie – ograniczenie bólu, cierpienia i niepełnosprawności. Składowe tego planu powinny obejmować leki, zmianę trybu życia oraz działania dodatkowe, tj. fizykoterapię (laseroterapia, magnetoterapia, lampa soluks, lampa bioptron, elektroterapia) oraz kinezyterapię i masaż. Zdarza się, że z racji wieku i schorzeń wielonarządowych przewlekłe przyjmowanie leków przeciwbólowych (np. na kręgosłup) bywa niemożliwe. W takim wypadku fizjoterapia staje się jedyną możliwą formą złagodzenia cierpienia.