Opieka śród- i pooperacyjna pacjentów z kamicą pęcherza moczowego

Przygotowanie pacjenta przed zabiegiem

Kamienie z pęcherza moczowego usuwa się podczas zabiegu cystotomii. Termin ten odnosi się do wykonania nacięcia na pęcherzu moczowym i wytworzenia w nim otworu.

Technik weterynarii, po zapoznaniu się z rodzajem planowanego zabiegu, powinien zasięgnąć dodatkowych informacji u lekarza weterynarii przeprowadzającego operację i rozpocząć przygotowanie zwierzęcia do zabiegu. Do rutynowo przeprowadzanych przez technika weterynarii czynności jest uzyskanie dojścia dożylnego oraz – w zależności od drożności lub niedrożności cewki moczowej – założenie cewnika, czemu poświęcamy osobny akapit.

Technik realizuje zaordynowaną przez lekarza weterynarii płynoterapię oraz leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Przygotowanie pacjenta do zabiegu cystotomii jest rutynowe. Obejmuje: dwudziestoczterogodzinną głodówkę, przygotowanie chirurgiczne skóry w miejscu cięcia, intubację itd. Do obowiązków technika weterynarii należy też standardowe przygotowanie sali i pola oraz używanych narzędzi.

Cewnikowanie

Większość psów można cewnikować bez uspokojenia farmakologicznego, jednak u kotów, zwłaszcza kocurów, jest to niemożliwe, podobnie jak u psów cierpiących na bolesne schorzenia dróg moczowych.

Cewniki możemy podzielić na miękkie i półsztywne, wykonane z plastiku, o średnicy ok. 1-1,33 mm i długości 50 cm. Cewniki sztywne (metalowe) nie są obecnie zalecane. Cewniki dla kotów mają średnicę 1-1,3 mm i mogą być wyposażone w metalowy mandryn, ułatwiający cewnikowanie. Dodatkowo posiadają one kołnierz, umożliwiający mocowanie go do napletka lub sromu. Cewniki Foleya to miękkie cewniki o średnicy 6-10 F (1 F = 0,33 mm), o długości maksymalnie 40 cm (zbyt krótkie dla samców ras dużych i olbrzymich).

Wykonane są z silikonu lub z gumy silikonowej i wyposażone w balonik, który po napompowaniu sterylną wodą do iniekcji utrzymuje końcówkę cewnika w pęcherzu moczowym. Do cewnikowania pacjentów, którzy wymagają stałego płukania pęcherza moczowego (np. pacjenci z krwiomoczem), możemy użyć cewnika trójkanałowego (Couvalaire’a). Posiada on otwór na końcu i z boku, co pozwala na swobodny odpływ moczu nawet ze skrzepami krwi.

Ułożenie pacjenta do zabiegu cewnikowania zależy od płci i gatunku. Może być on cewnikowany na boku, na brzuchu lub na grzbiecie, z wyeksponowanym kroczem (koty samce). Cewnikowanie odbywa się przy użyciu jałowych rękawiczek oraz jałowych cewników, dobranych odpowiednio do wielkości, płci oraz gatunku zwierzęcia.

Stosujemy się do ogólnych zasad aseptyki, tj. płuczemy przedsionek pochwy oraz napletek wodnym roztworem chlorheksydyny, wodnym roztworem jodyny lub płynem fizjologicznym, i odpowiednio przygotowujemy okolicę ujścia zewnętrznego cewki moczowej poprzez mycie środkiem odkażającym.

Wprowadzenie cewnika u samców polega na złapaniu przez asystenta jedną ręką prącia w okolicy doogonowego odcinka kości prąciowej, a drugą ręką – odsunięcia napletka tak, aby odsłonić żołądź prącia. Następnie operator przemywa końcówkę prącia preparatem antyseptycznym i spłukuje roztworem fizjologicznym. Cewnik powinien być powleczony jałowym, rozpuszczalnym w wodzie żelem do cewnikowania i wprowadzony do dróg moczowych z zachowaniem zasad aseptyki. Nie zaleca się stosowania środków poślizgowych na bazie oleju, zwłaszcza przed planowanym badaniem kontrastowym. Cewnik należy trzymać przez sterylną rękawiczkę chirurgiczną albo jego – jałowe w środku – opakowanie.

W czasie wprowadzenia cewnika asystent powinien odciągać napletek w kierunku doogonowym. Wprowadzanie cewnika należy przerwać, gdy końcówka dotrze do pęcherza moczowego i w świetle cewnika pojawi się mocz. Należy uważać, aby nie wprowadzić cewnika zbyt głęboko, gdyż podrażnia to ścianę pęcherza moczowego. Przesuwając się po niej, może też ułożyć się w pętlę i ponownie zacząć wchodzić do bliższego końca cewki moczowej. W takiej sytuacji późniejsze usunięcie cewnika przez cewkę może być niemożliwe. Zdarza się też zapętlenie cewnika wewnątrz światła pęcherza moczowego. Może on być wtedy usunięty jedynie metodą chirurgiczną.

U suk stosuje się metodę cewnikowania „po palcu” lub z użyciem wziernika Hartmana. Polega ona na wprowadzeniu cewnika do cewki moczowej, kierując się ułożeniem palca lub wziernika w pochwie. Samicę układa się w pozycji mostkowej, dezynfekuje środkiem antyseptycznym srom i skórę wokół sromu oraz przepłukuje przedsionek pochwy jałowym roztworem fizjologicznym chlorku sodu.

Następnie wprowadza do pochwy palec wskazujący posmarowany środkiem poślizgowym lub wziernik. Jałowy cewnik, również powleczony środkiem poślizgowo-znieczulającym, prowadzi się pod palcem wzdłuż dobrzusznej ściany pochwy. Często w trakcie cewnikowania trudności nastręcza nie zawsze wyczuwalne ujście zewnętrzne cewki moczowej znajdujące się głęboko na dnie pochwy.

Suki posiadają przedsionek pochwy, który omyłkowo może być brany za ujście zewnętrzne cewki moczowej. Jest on dość obszerny i znajduje się tuż za szparą sromową. Fakt zagłębienia się cewnika w dobrzuszną ścianę pochwy potwierdza jednak, że prawidłowo założyliśmy cewnik.

Kotki, ze względu na niewielkie rozmiary pochwy, cewnikuje się za pomocą wziernika lub metodą „na ślepo”. Przy wyborze pierwszej metody najlepiej jest użyć wziernika pediatrycznego Hartmanna, ale możemy też posłużyć się końcówką otoskopu. Cewnikowanie „na ślepo” polega na powolnym wprowadzaniu cewnika po dnie pochwy i utrzymywaniu go w linii pośrodkowej ciała, aż do wypływu moczu z kateteru.