Jak budowano polski przemysł farmacji weterynaryjnej

Asortyment leków produkowanych bez rejestracji był znacznie większy niż specyfików rejestrowanych. Analizując cenniki hurtowni farmaceutycznych, można zauważyć, że wiele preparatów wprowadzanych do obrotu nie posiadało wymaganego świadectwa rejestracyjnego, co zaznaczano wprawdzie obok pozycji w cenniku, ale jak się wydaje, nie miało to większego wpływu na zaprzestanie handlu tymi specyfikami. Obok producentów polskich leki proste wprowadzali na rynek producenci zagraniczni. Prym wiodły tu firmy niemieckie. Liczba preparatów nierejestrowanych sprzedawanych przez poszczególne firmy przedstawiała się następująco: Merck − 43, Hoechst − 15, Bayer − 14, Bengen&Co. − 4, Kalle − 3, Casella − 3, Schering − 2, Graulich, Marienfelde, Griesheim, Meister Lucius, Hegden, Budapest, Knoll, G. Richter, H. Potratzt, Schürholz, Pyoblatchen, Roche, Parke Davis, Marienfelde, Doenhart, Behring Werke − po jednym leku (15-17).

W pierwszych latach powojennych (1919-1925) powstało najwięcej nowych firm zajmujących się produkcją weterynaryjną. W tym okresie ich liczba potroiła się w stosunku do 1918 r. Były to przeważnie laboratoria, które produkowały prawie wyłącznie preparaty galenowe (tabletki, maści) i najprostsze środki lecznicze (drażetki, ampułki). Ten rodzaj produkcji najchętniej podejmowały zarówno duże, jak i małe laboratoria. Taka produkcja nie wymagała skomplikowanej aparatury, była łatwa technologicznie i tania. Laboratoria przyapteczne były połączone z apteką i najczęściej stanowiły jedno przedsiębiorstwo. Kilka jednak stworzyło samodzielne przedsiębiorstwa, wśród nich Laboratorium Jana Gessnera wytwarzające zastrzyki weterynaryjne.

Drugą, niezwykle istotną gałęzią przemysłu weterynaryjnego było wytwarzanie biopreparatów. W chwili powstania niepodległej Polski poza wytwórnią prof. Bujwida i Zakładem dr. Palmirskiego nie było praktycznie produkcji biopreparatów. W 1918 r. w ramach Państwowego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach w Zakładzie Kultury Szczepionek Ochronnych (powstałym w roku 1917) podjęto produkcję biopreparatów. W 1935 r. zakład ten przekształcono w Wydział Weterynaryjny. W latach 1919-1938 prowadzono tam produkcję 20 biopreparatów przeciwko: różycy świń, cholerze drobiu, zołzom koni, pomorowi świń, księgosuszowi bydła, wąglikowi i innym.

W 1939 r. produkcję biopreparatów weterynaryjnych prowadziły następujące wytwórnie (15-18):

• Instytut Bakteriologii i Serologii w Drwalewie (rok powstania – 1930) − własność Towarzystwa Przemysłu Chemiczno-Farmaceutycznego d. Mgr Klawe. Firma w 1938 r. produkowała 53 preparaty bioweterynaryjne w ilości ok. 25 000 l, w tym ok. 20 000 l surowicy przeciwróżycowej,
• Firma Sero prof. J. Nowaka w Krakowie. W latach 30. firma produkowała 21 preparatów w ilości ok. 8000 l, w tym 7500 l surowicy przeciwróżycowej,
• w PINGW produkowano 13 preparatów w ilości 5000 l, w tym 3000 l surowicy przeciwróżycowej,
• Małopolska Wytwórnia Surowic i Szczepionek Serovac we Lwowie. W roku 1938 produkowano tam trzy preparaty w ilości 500 l, z czego 250 l stanowiła surowica przeciwróżycowa,
• Zakład prof. Odo Bujwida. Produkowano tu 17 preparatów w ilości 300 l, w tym 250 l surowicy przeciwróżycowej,
• Państwowy Zakład Higieny w Warszawie, wytwarzano tu 18 biopreparatów weterynaryjnych.

Produkcja biopreparatów była kluczową gałęzią młodego polskiego przemysłu farmaceutycznego, wiązało się to przede wszystkim z koniecznością zapobiegania chorobom zakaźnym. Niebagatelną korzyścią z powstania własnego przemysłu bioweterynaryjnego było to, że cena preparatów polskich była zdecydowanie niższa niż leków zagranicznych. Spośród firm zagranicznych biopreparaty weterynaryjne sprzedawały na rynku polskim:

• Instytut Hungaria − 19 biopreparatów oferowanych na rynku polskim,
• Hoechst − 38 biopreparatów,
• Behring Werke − 13 pozycji biopreparatów (1, 3).

Po odzyskaniu niepodległości przedsiębiorstwa, które w okresie zaborów pracowały w rozproszeniu, zaczęły skupiać się w stowarzyszenia branżowe. Już w 1920 r. powstał w Warszawie Związek Przemysłu Chemicznego Rzeczypospolitej Polskiej. Do zadań Związku należały:

a) koordynowanie planów produkcyjnych,
b) konsultacje w sprawach ustawodawczych,
c) rozdział surowców importowanych.

Sekcja farmaceutyczna Związku reprezentowała interesy przemysłu farmaceutycznego szczególnie w zakresie potrzeb importu i rozdziału surowców dla zrzeszonych przedsiębiorstw, a także w zakresie ustalania cen ochronnych na artykuły farmaceutyczne produkowane w kraju. W 1939 r. do Sekcji Przemysłu Farmaceutycznego Związku Przemysłu Chemicznego R.P. należały następujące firmy trudniące się produkcją weterynaryjną:

1. Zakłady Chemiczno-Farmaceutyczne R. Barcikowski S.A., Poznań,
2. Apteka i Laboratorium Chemiczno-Farmaceutyczne Jan Gessner, Warszawa,
3. Chemiczno-Farmaceutyczne Zakłady Przemysłowe Fr. Karpiński S.A., Warszawa,
4. Towarzystwo Przemysłu Chemiczno-Farmaceutycznego d. Mgr Klawe S.A., Warszawa,
5. Zakłady Chemiczne Laokoon S.A., Lwów,
6. Warszawskie Towarzystwo Motor Zakłady Chemiczne S.A., Warszawa,
7. Przemysłowo-Handlowe Zakłady Chemiczne Ludwik Spiess i syn S.A., Warszawa,