Pseudomonas otitis externa u psów – metody rozpoznawania i leczenia

Leczenie

Pałeczki Pseudomonas aeruginosa, jak już wspominano we wstępie, często są oporne na liczne antybiotyki, co utrudnia wyleczenie choroby. Oporność drobnoustroju wynika między innymi ze zdolności do wytwarzania biofilmu, który zabezpiecza bakterie przed układem immunologicznym i zwiększa MIC (minimalne stężenie hamujące) u szczepów, które wykazują się takimi właściwościami (około 40% izolowanych z przypadków otitis externa tych pałeczek ma zdolność do tworzenia biofilmu) (16).

Leczenie jest oparte na terapii miejscowej, w której można wyróżnić dwa etapy:

1. Czyszczenie ucha, często środkiem, który ma na celu zwiększenie skuteczności miejscowo podanych antybiotyków.
2. Podawanie do światła przewodu słuchowego antybiotyków (niekiedy te dwa etapy mogą występować łącznie – szczegóły w dalszej części artykułu).

Poza leczeniem miejscowym często niezbędna jest antybiotykoterapia ogólnoustrojowa oraz miejscowe, a często również ogólnoustrojowe podawanie glikokortykosteroidów w celu ograniczenia świądu i obrzęku.

Etap pierwszy – czyszczenie ucha

W tym etapie dochodzi do usuwania zalegającego w przewodzie słuchowym zewnętrznym wysięku oraz zawartych w nim toksyn bakteryjnych. Wysięk obecny w przewodzie słuchowym może nasilać zapalenie oraz utrudniać dostęp antybiotyków do bakterii, a nawet prowadzić do inaktywacji niektórych z nich. Do antybiotyków, których skuteczność w sposób szczególny zależy od właściwego czyszczenia ucha, należą przede wszystkim polimyksyna B oraz antybiotyki aminoglikozydowe. W wielu przypadkach w związku z obrzękiem i bolesnością przewodu słuchowego do jego prawidłowego oczyszczenia niezbędna może być sedacja zwierzęcia. Czyszczenie przewodu słuchowego można wykonać za pomocą strzykawki z podłączonym cewnikiem lub gumową gruszką.

Jeżeli w przewodzie słuchowym obecna jest pałeczka ropy błękitnej, to najbardziej zalecanym środkiem jest Tris-EDTA. Właściwości tej substancji pozwalają nie tylko na usunięcie ropy i kruszywa komórkowego zalegającego w świetle przewodu słuchowego, ale przede wszystkim jego użycie zwiększa skuteczność podanych miejscowo antybiotyków. Działanie Tris-EDTA polega na uszkodzeniu ściany komórkowej bakterii, co ułatwia penetrację leków przeciwbakteryjnych i tym samym powoduje obniżenie minimalnego stężenia hamującego. Uprzednie zastosowanie Tris-EDTA powoduje, że nawet w przypadku, gdy dany antybiotyk w badaniu antybiotykowrażliwości jest oceniany jako nieskuteczny, to po użyciu Tris-EDTA może być on efektywny w stosunku do pałeczek ropy błękitnej. Efekt ten występuje w przypadku zastosowania antybiotyków z grupy fluorochinolonów i aminoglikozytów, które dodatkowo są bardziej skuteczne w zasadowym odczynie (Tris-EDTA ma odczyn zasadowy) (2, 15, 23). Użycie opisywanego środka nie wpływa natomiast na skuteczność polimyksyny B.

Poza Tris-EDTA do czyszczenia przewodu słuchowego można zastosować acetylocysteinę. Lek ten o znanych właściwościach mukolitycznych jest zdolny do uszkodzenia otoczki pałeczki ropy błękitnej i tym samym ułatwia penetrację antybiotyków do wnętrza komórki. Acetylocyteina ma również właściwości bakteriobójcze (10).

Również 2-proc. kwas octowy lub roztwór kwasu octowego z kwasem bornym (2-proc.) 1:1 może być skutecznym środkiem czyszczącym. Ponadto można zastosować mieszankę winnego kwasu octowego (5-proc.) z alkoholem izopropylowym i wodą w proporcji 1:1:2 (7).

W przypadku, gdy u zwierzęcia stwierdzono uszkodzenie błony bębenkowej, najbezpieczniejszym środkiem do płukania ucha pozostaje płyn fizjologiczny.