Profilaktyka stomatologiczna u kotów w codziennej praktyce klinicznej

Profilaktyka stomatologiczna to złożony i wielokierunkowy proces współpracy lekarzy medycyny weterynaryjnej z właścicielami i opiekunami zwierząt. Na właścicielach zwierząt spoczywa wysiłek stosowania profilaktyki stomatologicznej, ale niezbędnym elementem tego procesu jest merytoryczne wsparcie personelu weterynaryjnego. Edukacja w zakresie stosowania czynności profilaktyki w stomatologii weterynaryjnej jest prowadzona systematycznie przez wiele instytucji, firm, organizacji społecznych i stowarzyszeń. Oferta nowoczesnych i zaawansowanych technologicznie materiałów, preparatów oraz środków jest szeroka i umożliwia efektywną ochronę przed rozwojem procesów patologicznych w jamie ustnej zwierząt. Skuteczność profilaktyki stomatologicznej jest uzależniona od stopnia zaangażowania i systematyczności oraz wytrwałości w działaniach. Zgodnie z łacińską i akademicką sentencją: „Repetitio est mater studiorum”, to powtarzanie jest matką wiedzy i w zakresie profilaktyki stomatologicznej ma ona szczególne zastosowanie, bo dzięki powtarzaniu wiedza zostaje utrwalona.

Na przestrzeni ostatnich kilku lat bardzo mocno i pozytywnie zmienił się stosunek odbiorców na przekazywane informacje i treści edukacyjne. Ze zrozumieniem są przyjmowane porady i zalecenia profilaktyczne w zakresie higieny jamy ustnej i są traktowane równie odpowiedzialnie jak dbałość o stan okrywy włosowej, prawidłowe żywienie czy program szczepień profilaktycznych.

W okresie ostatniej dekady doszło też do milowego postępu w stomatologii małych zwierząt w zakresie: dostępności narzędzi i urządzeń, materiałów profilaktycznych, suplementów diety, preparatów leczniczych i leków. Z dużym optymizmem należy przyjąć, że wraz z rozwojem krajowego rynku producentów pojawiają się rejestracje polskich produktów dedykowanych stomatologii weterynaryjnej. Wiedza i doświadczenie koncernów farmakologicznych, producentów karm i diet oraz branży weterynaryjnej są też związane ze wzrostem wiedzy i świadomości oraz oczekiwań właścicieli zwierząt. Ta prosta zasada działalności rynkowej jest nazywana popytem i stymuluje do tworzenia i rozwoju oraz podaży wysokospecjalistycznych usług i procedur z zakresu weterynaryjnej stomatologii zwierząt. Usługi i zabiegi stomatologiczne są w ofercie praktycznie każdego Zakładu Leczniczego dla Zwierząt (ZLZ) w Polsce, a zabiegi skalingu zębów to najczęściej wykonywana procedura zabiegowa u psów i kotów.

W artykule Koty i psy w Polsce oraz charakterystyka właścicieli i ich postaw względem zwierząt autorstwa Pawła Woźnickiego i Joanny Wilczyńskiej, opublikowanym w „Weterynarii w Praktyce” w listopadzie 2017 roku, wykazano, że aż w 37% polskich domów jako zwierzęta towarzyszące są utrzymywane koty. To samo badanie wskazuje, że mieszkańcy dużych miast równie chętnie utrzymują koty co mieszkańcy małych miejscowości i wsi, tak więc rozwiązywanie problemów stomatologicznych jest potrzebne w każdym obszarze naszego kraju. Kolejna istotna z punktu widzenia statystycznego informacja wskazuje, że odsetek właścicieli, którzy decydują się utrzymywać dwa psy, sięga 22%, jednak w przypadku kotów posiadanie dwóch lub więcej osobników deklaruje aż 43% ankietowanych. Korzystając w tych samych danych, trzeba odnotować jeszcze jedną istotną wartość procentową, aż w 62% domów potwierdzono utrzymywane obu gatunków zwierząt.

Ostatnie lata i obserwacje statystyczne pacjentów Kliniki Chorób Wewnętrznych UPWr wskazują na systematyczny wzrost liczby kotów jako naszych pacjentów. Okres izolacji związanej z pandemią przyczynił się do świadomego zwiększenia liczby zwierząt w polskich domach. Towarzyszący pandemii stres i strach przed zakażeniem oraz długotrwała izolacja, jak również podeszły wiek i samotność przyczyniły się do tego, że to właśnie koty pojawiły się w wielu polskich domach. Korzystając z danych z ww. artykułu, warto odnotować kolejną, bardzo ważną z punktu widzenia stomatologii kotów informację.

Na polskiej wsi żyje blisko połowa populacji kotów, bo 48%, i aż w 94% są to koty wychodzące, a w tym 41% populacji tych kotów spędza zdecydowanie więcej czasu poza domem właścicieli. Analizując te dane statystyczne w oparciu o doświadczenie i dane kliniczne, warto odnotować kilka bardzo ważnych spostrzeżeń. Koty wychodzące mają bardziej urozmaiconą codzienną dietę, są częściej narażone na kontakty środowiskowe, zakażenia i urazy, w tym urazy głowy i twarzoczaszki.

Z drugiej strony ta populacja kotów nie podlega tak wnikliwej obserwacji przez właścicieli i nie jest także systematycznie poddawana ocenie stanu klinicznego przez lekarzy weterynarii, co może być opacznie interpretowane, jakoby w tej grupie kotów problemy stomatologiczne występowały rzadziej. Dane ankietowe wykazały też, że w miastach 34% kotów to typowe koty domowe, które praktycznie nie opuszczają mieszkań właścicieli. 66% ankietowanych informuje, że ich koty tylko okazyjne wychodzą na zewnątrz i tylko 11% ma możliwość spędzania poza domem większej ilości czasu. Ta ostatnia grupa kotów może być przez analogię porównana do kotów utrzymywanych na wsiach, jednak ścisły kontakt z właścicielami przyczynia się do wychwycenia nieprawidłowości w zachowaniu, stanie zdrowia czy problemach związanych z jamą ustną. Kolejną ważną informacją statystyczną z ww. publikacji jest struktura wiekowa.

Dane ankietowe wykazały, że 65% populacji polskich kotów to osobniki dorosłe w wieku od 5 do 10 lat, ale tylko co dziesiąty ukończył 10. rok życia. Ta ostatnia informacja jest dla autorów publikacji smutnym podsumowaniem przeprowadzonej analizy, bo prawidłowa troska i opieka właścicieli zwierząt wraz z możliwościami współczesnej opieki lekarsko-weterynaryjna powinny te niepokojące dane statystyczne zmieniać i wydłużać czas życia kotów. Ostatnią informacją zasięgniętą z cytowanej publikacji jest struktura ras, która wykazała, że tylko 11% polskich kotów jest przez właścicieli określanych jako koty rasowe. Tak więc statystyczny koci pacjent to kot europejski krótkowłosy. Dostępne dane szacunkowe wskazują, że w Polsce żyje około 6 milionów kotów, tak więc jest to bardzo duża populacja zwierząt wymagających naszej opieki stomatologicznej.