Negatywne konsekwencje żywienia cieląt mlekiem odpadowym

Potencjalne zalety

Jak już wspomniano, głównym argumentem za wykorzystaniem mleka odpadowego w żywieniu cieląt są względy ekonomiczne. Nie jest to jednakże jedyna potencjalna zaleta jego wykorzystania jako paszy. Poza względami ekonomicznymi częstym argumentem hodowców za jego stosowaniem jest poprawa uzyskiwanych efektów odchowu cieląt. Niektórzy z nich uważają, że cielęta żywione mlekiem odpadowym przyrastają na masie ciała lepiej oraz chorują rzadziej w porównaniu do tych, które są żywione mlekiem świeżym, a w szczególności w porównaniu do tych żywionych preparatem mlekozastępczym. Wyniki sporej ilości doświadczeń potwierdzają te obserwacje hodowców (2, 9, 21). Niemniej jednak nie we wszystkich z dostępnych badań takie efekty wykazano (1, 10, 20).

Wpływ podawania mleka odpadowego cielętom w dużym zakresie zależy od jego składu. Ten jest dość trudny do przewidzenia, gdyż jest wynikiem wielu czynników, jak np.:

• liczby krów świeżo wycielonych w gospodarstwie,
• liczby krów leczonych z powodu mastitis,
• stosowanych środków leczniczych w ich leczeniu itp. (12, 18).

Niemniej jednak w wielu gospodarstwach jednym z głównych składników mleka odpadowego jest nadmiar siary i tzw. mleka posiarowego. Zarówno siara, jak i mleko posiarowe są szczególnie bogatymi źródłami składników pokarmowych. Zawierają zdecydowanie więcej: suchej masy, białka, tłuszczu, witamin i składników mineralnych niż mleko pełne. Dodatkowo zawierają duże koncentracje związków biologicznie aktywnych, takich jak immunoglobuliny, wpływających pozytywnie na rozwój organizmu cieląt. Jeżeli siara i mleko posiarowe stanowią znaczną część mleka odpadowego podawanego cielętom, to pasza taka na ogół charakteryzuje się większą koncentracją suchej masy oraz składników niezbędnych do wzrostu cieląt.

Tym samym logiczne jest, że z punktu widzenia pobrania składników pokarmowych cielęta żywione taką paszą będą przyrastać na masie ciała lepiej niż te żywione mlekiem świeżym lub preparatem mlekozastępczym. Szczególnie duża różnica może być obserwowana właśnie w porównaniu od cieląt żywionych preparatem mlekozastępczym, który na ogół zawiera mniej białka i tłuszczu, w porównaniu do mleka świeżego, a zwłaszcza siary oraz mleka posiarowego.

Nawet jeżeli mleko odpadowe zawiera mleko do krów chorych i w trakcie leczenia, to dodatek do takiego mleka odpowiednio dużej ilości siary i mleka posiarowego niejako ogranicza negatywne efekty jego podawania cielętom, przynajmniej w zakresie uzyskiwanych przyrostów masy ciała (9, 13). Jak już wspomniano, ustalenie nawet przybliżonego składu mleka odpadowego uzyskanego w gospodarstwie w danym dniu jest trudne. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że może on wahać się w bardzo dużym zakresie (12, 18). Dlatego też wyniki stosowania mleka odpadowego są także trudne do przewidzenia.

Zmienne efekty stosowania

Biorąc pod uwagę wcześniej omówioną kwestię, w niektórych doświadczeniach obserwowano zdecydowane pogorszenie parametrów odchowu, gdy cielęta otrzymywały mleko odpadowe, w porównaniu do tych żywionych mlekiem świeżym lub preparatem mlekozastępczym (10, 19). Taka sytuacja będzie szczególnie prawdopodobna w gospodarstwach, w których na mastitis i inne schorzenia choruje wiele krów, a więc w tych, w których mleko odpadowe to nierzadko mleko zawierające mało suchej masy (wodniste). Dlatego też w praktyce niektóre gospodarstwa szybko rezygnują z żywienia cieląt mlekiem odpadowym, gdyż po jego wprowadzeniu do dawki pokarmowej zauważalne było pogorszenie efektów odchowu. Żywienie mlekiem świeżym lub preparatem mlekozastępczym jest zdecydowanie bardziej przewidywalne w zakresie uzyskiwanych efektów odchowu.

Uściślając, w celu uzyskiwania jak najlepszych i jak najbardziej powtarzalnych efektów odchowu cieląt ich żywienie powinno być powtarzalne. Jeśli w podawanym mleku odpadowym z dnia na dzień bardzo zmienia się koncentracja składników pokarmowych, to będzie to prowadzić do pogorszenia przyrostów masy ciała zwierząt, a także pobrania paszy starterowej (10). Niestety, jak już wspomniano, np. koncentracja suchej masy w mleku odpadowym może wahać się od 6 do 15% (10, 18). Pewnym sposobem zaradzenia temu problemowi jest wykorzystanie refraktometru BRIX do codziennej kontroli zawartości suchej masy w mleku odpadowym i w miarę potrzeby uzupełniania składników pokarmowych w takim mleku poprzez dodanie do niego preparatu mlekozastępczego. Postępowanie takie to jednakże dodatkowa procedura w gospodarstwie, która nie zawsze jest chętnie i poprawnie wykonywana. Decydując się na podawanie mleka odpadowego cielętom, należy więc brać pod uwagę, że osiągane przyrosty masy ciała mogą być zmienne i poniżej oczekiwań.

Nagły „wybuch” choroby

Poza składem chemicznym jeszcze trudniejsze do przewidzenia jest to, jakie konkretnie patogeny znajdą się w mleku odpadowym. Tym samym podawanie mleka odpadowego cielętom obarczone jest bardzo dużym niebezpieczeństwem rozwoju choroby u cieląt. Ponieważ mleko takie jest podawane na ogół jednocześnie większej stawce cieląt w gospodarstwie, praktyka taka może bardzo łatwo doprowadzić do nagłego zachorowania wielu zwierząt. W jednym z prowadzonych doświadczeń u prawie wszystkich cieląt otrzymujących mleko odpadowe odnotowano biegunkę (19). Schorzenie to było marginalne u cieląt żywionych mlekiem pełnym.