Kiedy warto odstąpić od zabiegu inseminacji jałówek i krów?

Wprowadzenie sztucznej inseminacji na masową skalę umożliwiło bardzo szybki postęp hodowli bydła, zarówno w zakresie liczby uzyskiwanego potomstwa, jak i selekcji genetycznej matek i ojców. Początki sztucznego unasienniania datuje się na schyłek lat 30. XX wieku (1), kiedy to powstały krajowe towarzystwa inseminacyjne w Danii i Stanach Zjednoczonych. Metoda bardzo szybko zyskiwała na popularności, przykładowo w Polsce w 1946 roku wykonano łącznie 46 zabiegów, w 1960 już 12 518 13 (2). Pod koniec lat 70. liczba ta sięgnęła ok. 5 milionów (jednak większość dawek stanowiło nasienie świeże). Obecnie liczba inseminacji w kraju waha się według danych GUS w granicach 2,3-2,4 miliona rocznie i jest wykonywana praktycznie w 100% nasieniem mrożonym.

Obserwowanemu na przestrzeni lat wzrostowi popularności zabiegów sztucznego unasienniania, towarzyszy spadek ich skuteczności. I tak dla przykładu w Wielkiej Brytanii w czasie między latami 1997-2000 stwierdzono spadek zapładnialności z 60,8% do 52,3% u ponad miliona obserwowanych sztuk (3). W Stanach Zjednoczonych podobną tendencję zaobserwowano już kilka lat wcześniej (3). Teorii na temat przyczyn tego zjawiska jest wiele. Są one związane zarówno z obciążeniem metabolicznym wynikającym z coraz większej wydajności (wpływającym na grę hormonalną w okresie poporodowym), chorobami zakaźnymi powodującymi zamieralność zarodków, pośrednim wpływem stanów zapalnych w innych narządach niż narząd płciowy, jak i błędami popełnianymi przez inseminatorów. Problem stanowią również zwierzęta inseminowane w niewłaściwym czasie, wykazujące fałszywe objawy rujowe podczas cyklu lub ciąży.

Według różnych źródeł mogą one stanowić od kilkunastu do kilkudziesięciu procent unasiennianych krów (4, 5) Z drugiej strony skuteczność inseminacji przeprowadzonej w prawidłowy sposób, w odpowiednim terminie, kształtuje się na poziomie powyżej 80% (6). Uzyskiwane później niższe wskaźniki zacieleń są raczej wiązane z zaburzeniami wczesnego okresu ciąż...