Dieta eliminacyjna w alergii pokarmowej

Alergia pokarmowa, podobnie jak nietolerancja, należy do grupy tzw. nieprawidłowych reakcji na pokarm, stanowiących 1-6% wszystkich dermatoz skórnych oraz 10-49% chorób alergicznych u psów i kotów (1, 2, 11). Najczęściej występuje pod postacią skórną lub pokarmową, choć nie można wykluczyć i innych form (1, 2). Alergia ma zazwyczaj charakter reakcji nadwrażliwości typu I (reakcja natychmiastowa) lub IV (reakcja typu opóźnionego) (8). W związku z pobudzeniem układu immunologicznego pojawiły się możliwości diagnostyki serologicznej, niemniej jednak wiarygodne rozpoznanie alergii pokarmowej jest możliwe tylko na podstawie przeprowadzonej diety eliminacyjnej i prowokacyjnej (9, 11).

Dieta eliminacyjna jest specyficzną niekompletną dietą, wykluczającą z żywienia zwierzęcia potencjalne alergeny. W 69% przypadków reakcje alergiczne u psów występują po spożyciu wołowiny, produktów nabiałowych, pszenicy, a w 25% przypadków – po zjedzeniu jagnięciny, jaj kurzych, kurczaka lub soi. Natomiast u kotów w 80% przypadków objawy alergii stwierdzono po spożyciu pokarmów zawierających wołowinę, nabiał i ryby. Powyższe dane zostały opracowane w oparciu o informacje zebrane w krajach Europy, Ameryki Północnej, Nowej Zelandii, Australii oraz Japonii i mogą być odmienne w innych regionach geograficznych (2).

Alergeny pokarmowe

Alergeny pokarmowe to najczęściej białka, wśród których możemy wyróżnić dwie klasy: 1 i 2, Alergeny klasy 1 to duże, rozpuszczalne w wodzie glikoproteiny (10-70 kDa), odporne na temperaturę, działanie kwasów oraz proteaz, zdolne do uczulania organizmu w trakcie ich spożywania (4, 10). Natomiast alergeny klasy 2 są termolabilne, trudne do wyizolowania oraz wrażliwe na działanie enzymów. Alergeny te nie wykazują możliwości uczulania organizmu w trakcie ich konsumpcji (4). Najsilniejszym alergenem mleka jest kazeina (76-86%), słabszymi – białka serwatkowe (14-24%). Składniki te znajdują się w mleku w każdej postaci (mleko odtłuszczone, pełne, mleko w proszku), mogą znajdować się również w śladowych ilościach w innych pokarmach, np. tuńczyku w puszce, konserwach mięsnych itp., jako tzw. „alergeny ukryte” (12).

Alergeny te należą do specyficznej grupy alergenów, niebędących podstawowym składnikiem produktu, a jedynie dodatkowym elementem, wprowadzanym w celu uzyskania określonej korzyści, np. poprawy tekstury, smaku pokarmu itp. W przypadku białek jaja najsilniejszym alergenem jest ovo mukoid, a w przypadku mięsa ryb – parvalbuminy. Interesujące jest, że za najbardziej „alergiczną rybę” uznano: dorsza, łososia oraz śledzia (8, 9). Dodatkowo zaobserwowano silne reakcję krzyżowe występujące po zjedzeniu dorsza, makreli, śledzia i gładzicy oraz łososia, pstrąga i tuńczyka (8).

Alergeny zawarte w mięsie ryb są termolabilne, dlatego niektóre mniej wrażliwe osobniki mogą spożywać przetworzone ryby, np. w postaci „rybnych puszek”, ale z całkowitym wykluczeniem z diety surowych, sparzonych lub krótko gotowanych ryb. Podobne zalecenia dotyczą również korzystania z innych, niż oleje z ryb, źródeł kwasów Omega-3, np. oleju lnianego (kwas alfa-linolinowy), czy glonów morskich (8, 9).

Alergenami dla ludzi mogą być również przyprawy (bazylia, koper, pietruszka, seler, kminek, curry itp.), a dla ludzi i zwierząt – dodatki do żywności. Najczęściej reakcję alergiczną obserwuje się po spożyciu naturalnych lub syntetycznych barwników (tartazyna – E102, żółcień pomarańczowa – E110), konserwantów (benzoesany) oraz substancji poprawiających smak (glutaminian sodu). Zazwyczaj objawy mają charakter pokrzywki i/lub obrzęku naczynioruchowego. Ze względu na swoją wysoką popularność glutaminian (znajduje się w ok. 1/3 żywności przetworzonej) oraz pirosiarczan sodu mają najlepiej udokumentowany udział w reakcjach uczuleniowych (8).