Zastosowanie niskich temperatur w rehabilitacji weterynaryjnej

Krioterapia, chociaż znana od wieku, często jest zapominana w codziennej praktyce. Polega na stosowaniu zimna w celu uzyskania efektów terapeutycznych, najczęściej wykorzystywana jest w schorzeniach narządu ruchu oraz neurologii.

Fizjologiczna odpowiedź organizmu na działanie wysokich i niskich temperatur jest od dawana wykorzystywana i stanowi podstawę wiedzy z zakresu termoterapii. Leczenie zimnem daje doskonałe efekty przede wszystkim w schorzeniach narządu ruchu i problemach neurologicznych. Zarówno zabiegi wykorzystujące temperatury kriogeniczne, jak i schładzanie lecznicze znajdują swoje zastosowanie w medycynie weterynaryjnej.

Krioterapia, schładzanie lecznicze

Żywe organizmy mają zdolność odpowiedzi na bodźce, wiedza, jakie reakcje wywołują poszczególne czynniki fizyczne, stanowi podstawę do rehabilitacji. Termoterapia jest jedną najstarszych metod fizjoterapeutycznych, wykorzystuje bodźce termiczne – wysokie lub niskie temperatury. Najprostsza definicja krioterapii to stosowanie zimna w celu uzyskania efektów terapeutycznych, najczęściej wykorzystywane w schorzeniach narządu ruchu oraz neurologii.

Jednak uściślając, pojęcie krioterapii zarezerwowane jest dla temperatur kriogenicznych, czyli poniżej 100°C. Wyróżniamy krioterapię miejscową i ogólnoustrojową. Miejscowo stosowane są pary skroplonych gazów o krańcowo niskich temperaturach. Do aplikacji służą aparaty wykorzystujące nadmuch parami skroplonego dwutlenku węgla (CO₂: -75°C) lub parami ciekłego azotu (N₂: -196°C), zimne powietrze o temperaturze w przedziale -30°C÷-15°C.

Terapia ogólnoustrojowa to zabiegi przeprowadzane w kriokomorach. Krioterapię należy odróżnić od leczniczego schładzania, w którym stosowane są temperatury niekriogeniczne od minus kilku stopni do 10°C poniżej zera (przykładem mogą być zimne okłady na miejsce po urazie). Niemniej jednak w medycynie weterynaryjnej i literaturze anglojęzycznej termin „krioterapia” stosowany jest do wszystkich zabiegów wykorzystujących niskie temperatury.

Odczuwanie temperatury to istotna zdolność mająca na celu utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała oraz wywołanie adekwatnej reakcji do niebezpiecznego bodźca termicznego. Termoreceptory to eksteroreceptory, rozmieszczone są one w skórze i błonach śluzowych i odbierają zmiany temperatury. Receptorów zimna (kolby Krausego) odbierających temperatury w zakresie 10° ± 35°C jest ok. 10 razy więcej niż receptorów ciepła (ciałka Rufiniego) odbierających temperatury w zakresie 35° ± 43°C. Receptory zimna położone są w skórze nieco płycej. Także wolne zakończenia nerwowe oprócz bólu, mocnego dotyku odbierają temperaturę. Receptory odbierające zimno to włókna typu A-delta – szybkie – natomiast odbierające ciepło to typ C, niemielinowe, tak zwane wolne.

Droga czucia temperatury obejmuje cztery neurony czuciowe. Pierwszy neuron czuciowy przekazujący pobudzenie z receptorów ciepła i zimna w skórze znajduje się w zwojach rdzeniowych. Przez korzenie grzbietowe dociera do drugiego neuronu czuciowego znajdującego się w rogach tylnych rdzenia kręgowego. Aksony przechodzą na przeciwną stronę rdzenia kręgowego i dochodzą do wzgórza położonego w mózgowiu, gdzie w jądrze brzusznym tylno-bocznym położony jest trzeci neuron czuciowy.

Ośrodek czucia znajduje się w korze w mózgu w zakręcie zaśrodkowym. Temperatury w zakresie 15-30°C odczuwalne są jako chłód, natomiast poniżej 15°C – jako zimno. Zarówno bardzo niskie, jak i bardzo wysokie temperatury pobudzają także receptory bólu. Receptory ciepła i zimna odbierają wzrost lub spadek temperatury tylko wtedy, kiedy temperatura otoczenia różni się od temperatury powierzchni skóry. Przy jednakowej temperaturze powierzchni skóry i otoczenia receptory nie są pobudzane. Stan taki nosi nazwę zera fizjologicznego. Termoreceptory wskazują przede wszystkim zmiany temperatury, nie dają informacji na temat ich wartości bezwzględnych.