Zaspokojenie potrzeb – warunek dobrostanu psów

Potrzeba bezpieczeństwa

Konieczność bezpieczeństwa wymieniana jest jako pierwsza z potrzeb nieelastycznych. W stanie zagrożenia zwierzę nie może spełnić żadnej z pozostałych potrzeb. Realizacja potrzeby bezpieczeństwa w prosty sposób przekłada się na zapewnienie zwierzęciu wolności od lęku i stresu.

Na poczucie bezpieczeństwa u psów składają się przede wszystkim:

• prawidłowe relacje z opiekunem,
• relacje z innymi zwierzętami,
• możliwość ucieczki, unikania niekomfortowych sytuacji,
• przynależność do grupy społecznej,
• bezpieczne legowisko.

Nie ma drugiego gatunku zwierząt tak związanego z ludźmi jak Canis familiaris. Tysiące lat udomawiania sprawiły, że więź emocjonalna, jaką pies tworzy ze swoimi opiekunami, jest niepowtarzalna, jedyna w swoim rodzaju. Badania Lisy Horn (Department of Cognitive Biology, University of Vienna) wykazały, że w obecności opiekuna psy wykazują większą chęć do wykonywania trudnych zadań, zachowują się odważniej. Wnioski z doświadczenia wskazują, że w relacjach między psem a człowiekiem występuje zjawisko bezpiecznej bazy (secure base effect), podobnie jak w relacjach między dziećmi a rodzicami. Fakt, że pies opiera swoje bezpieczeństwo na opiekunie, dowodzi, jak ważne jest stworzenie właściwej relacji opartej na zaufaniu.

Podstawami tej relacji powinny być zrozumienie komunikatów wysyłanych przez zwierzę i umiejętność odczytywania jego emocji. Opiekun, który potrafi zauważyć u swojego pupila objawy zaniepokojenia i właściwie zareagować, daje mu ogromne wsparcie.

Psy okazują, że dana sytuacja wywołuje u nich dyskomfort, wysyłając cały szereg sygnałów uspokajających, zauważenie ich i umożliwienie psu wycofania się ze stresującej sytuacji sprzyja budowaniu zaufania, a także zapobiega agresji ze strachu. Jeśli właściciel widzi, że zwierzę na głaskanie przez obcą osobę reaguje kładzeniem uszu, podkulaniem ogona, odwracaniem głowy, oblizywaniem pyska czy ziewaniem, powinien uchronić podopiecznego przed niechcianym kontaktem. Czworonóg, który chowa się za właścicielem przed innym psem, szuka wsparcia i wystarczy, że opiekun nie ruszy się z miejsca, utrzymując pozycję między obydwoma psami (najlepiej stając bokiem do obydwu), dając w ten sposób swojemu pupilowi sygnał, że może na niego liczyć.

Kolejnym istotnym czynnikiem budującym właściwe relacje jest konsekwencja opiekunów. Chodzi tu przede wszystkim o ustalenie konkretnych granic i wymagań dotyczących zwierzęcia, których wszyscy domownicy będą jednakowo przestrzegać. Sytuacja, w której jeden z opiekunów pozwala psu spać w łóżku, a drugi za to go karci, z pewnością nie pomoże zwierzęciu czuć się bezpiecznie.

Konsekwencja to również dbanie o pewną powtarzalność zdarzeń w otoczeniu psa. Regularny tryb życia, spacery i posiłki o tych samych porach mogą stanowić bardzo ważny element w budowaniu poczucia bezpieczeństwa.

Zdecydowanie łatwiej jest psu znaleźć oparcie w człowieku stabilnym emocjonalnie, którego reakcje dla zwierzęcia są przewidywalne, niż w osobie postępującej impulsywnie, niekonsekwentnej, okazującej skrajne emocje nieadekwatne do sytuacji.

Często właściciele mylnie uważają, że konsekwencja oznacza np. zmuszanie psa do wykonania komendy w każdej sytuacji czy zmuszanie zwierzęcia, żeby okazało swoje podporządkowanie. Takie postępowanie to nie konsekwencja, a przemoc! Przymus, kary, wszelkie „środki wychowawcze” powodujące ból (np. kolczatka, obroża zaciskowa) nie są drogą do stworzenia więzi opartej na zaufaniu! Pies szarpany przez właściciela na smyczy, karcony za każde niepodporządkowanie, może i będzie „ułożony”, ale będzie to posłuszeństwo wymuszone lękiem przed bólem, a nie zaufaniem.

Warto pamiętać o konieczności zadbania o dobrostan psa w sytuacjach wyjatkowo dla niego stresujących, takich jak np. sylwestrowe fajerwerki. Umożliwienie zwierzęciu ukrycia się przed hałasem i zastosowanie środków farmakologicznych pomogą ograniczyć stres zwierzęcia.

Psy to zwierzęta o wysokich potrzebach społecznych. Więź z opiekunem, choć niezwykle istotna, nie zastąpi kontaktów z przedstawicielami własnego gatunku. Grupa kilku dobrze znających się psów o ustabilizowanych relacjach, niekonkurujących o zasoby, to ideał.

Kompletny brak kontaktów z innymi psami lub zbyt duża grupa psów, konieczność nawiązywania relacji z coraz to innymi psami, przebywanie ze zwierzętami o niskich kompetencjach społecznych czy konkurencja o zasoby mogą wywoływać stres i znacząco pogorszyć dobrostan zwierzęcia.

Przynależność do stabilnej grupy zarówno psiej, jak i ludzkiej to znaczący element poczucia bezpieczeństwa psa.

Warunkiem poczucia bezpieczeństwa jest również możliwość uniknięcia niekomfortowej sytuacji, ucieczki w razie odczuwania zagrożenia.

Warto mieć to na uwadze, gdy pies jest prowadzony na smyczy – pozbawienie możliwości ucieczki naraża go na ogromny stres, a wsparcia może szukać wyłącznie u opiekuna. Trudno się dziwić, że tak wiele zgłaszanych problemów z zachowaniem dotyczy sytuacji, gdy pies jest trzymany na krótkiej smyczy. W dalszej części artykułu będzie mowa o spełnieniu potrzeby snu, warto jednak wspomnieć, że legowisko w spokojnym miejscu, w którym nikt nie będzie psu przeszkadzał, jest kolejnym obowiązkowym punktem do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa.

Nad zapewnieniem zwierzęciu wolności od lęku i stresu należy również pracować poprzez właściwą socjalizację, oswajanie od szczenięcia z różnymi bodźcami, z którymi pies może spotkać się w swoim życiu. Dzięki temu kontakty z ludźmi, ze zwierzętami, z ruchem ulicznym, wizyta w lecznicy czy jazda samochodem nie będą źródłem lęku. Wychowując zwierzęta w izolacji od różnorodnych bodźców, narażamy je na życie w ciągłym stresie. Typowym przykładem jest sytuacja, gdy kilkumiesięczne szczenię z hodowli na wsi, niemające nigdy kontaktu z ruchem ulicznym, trafia do nowych właścicieli mieszkających w mieście. Takiego psa miejski hałas, przejeżdżające samochody i tłumy ludzi mają prawo przerażać, a oswajanie ze środowiskiem miejskim może trwać bardzo długo i nie zawsze przynosi oczekiwany skutek.