Tylko dobre rozpoznanie może doprowadzić do skutecznego leczenia – na nasze pytania odpowiadała dr n. wet. Jolanta Spużak

Dr n. wet. Jolanta Spużak zajmuje się gastroenterologią, pulmonologią oraz diagnostyką endoskopową w Katedrze Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Pisze Pani Doktor o wielu badaniach, które trzeba wykonać, aby ustalić przyczyny biegunki. Które badanie, według Pani Doktor, jest najważniejsze i może dać nam najlepszy obraz zaburzenia?

Jolanta Spużak: Myślę, że nie można powiedzieć, że któreś z badań jest najważniejsze w rozpoznawaniu przyczyn biegunki. Biegunka to zaburzenie występujące przy różnych chorobach, w związku z tym jej przyczyny mogą być różne, a tym samym różne badania będą konieczne do wykonania. Najważniejszym badaniem okazuje się zawsze to, które umożliwi rozpoznanie przyczyny biegunki, ale gdy właściciel zgłasza się do nas ze swoim pupilem, nie zawsze można od razu wiedzieć, które z badań będzie tym najważniejszym – rozstrzygającym.

Myślę, że bardzo ważne są wywiad i badanie kliniczne. Bardzo dobrze przeprowadzony wywiad z właścicielem zwierzęcia to klucz do sukcesu. Uzyskując jak najwięcej informacji od właściciela, możemy niejednokrotnie podejrzewać, z jakim zaburzeniem możemy mieć do czynienia i wówczas możemy ukierunkować nasze dalsze postępowanie. Czasem zapomina się o podstawowych badaniach, takich jak np. badanie kliniczne, a wykonuje się różne specjalistyczne badania.

W części przypadków tymi ważnymi badaniami na pewno będą badania hematologiczne i biochemiczne krwi. Dostarczają one cennych informacji i pozwalają nam ocenić stan zdrowia zwierzęcia i być może również zwrócić uwagę na jakieś nieprawidłowości mogące mieć wpływ na występowanie biegunek.

Bardzo ważne w przypadku tego zaburzenia jest także badanie parazytologiczne kału. Pomimo tego, że zmienia się podejście właścicieli do profilaktyki, pasożyty przewodu pokarmowego nadal są problemem. Jeżeli podstawowe badania nie umożliwiają rozpoznania, to oczywiście powinniśmy wykonać badania bardziej specjalistyczne, ale też ukierunkowane, aby nie narażać właścicieli na niepotrzebne koszty.

Czasami zdarzają się tacy właściciele, którzy chcieliby wykonać od razu „wszystkie badania”, które wykluczą lub potwierdzą przyczynę biegunki, ale myślę, że powinny być one wykonywane zgodnie z rozsądkiem.

Rodzaj wykonywanych badań koniecznych do przeprowadzenia jest uzależniony od tego, jaką chorobę podejrzewamy. Inne badania będziemy wykonywać, jeżeli będziemy podejrzewać pasożyty przewodu pokarmowego, inne w przypadku zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, a innym badaniem będziemy potwierdzać występowanie przewlekłej zapalnej choroby jelit, czyli PZCJ.

Medycyna weterynaryjna bardzo się rozwija i lekarze mają coraz więcej możliwości diagnostycznych, ale musimy wiedzieć, jakie badania powinniśmy wykonać i czy wykonanie jakiegoś badania specjalistycznego ma sens w danym przypadku, czy może coś wnieść do postępowania diagnostycznego, czy może jest to tylko kolejne badanie z listy badań zalecanych do wykonania w przypadku występowania biegunek.

Czasami niestety konieczne jest przeprowadzenie wielu badań, ponieważ żadne z nich nie daje nam jednoznacznego rozpoznania, bądź badania te wzajemnie się uzupełniają. Dlatego też myślę, że nie można tego uogólniać i wskazywać na jedno najważniejsze badanie, ponieważ każdy przypadek jest inny.

Po raz kolejny dowiadujemy się, że w leczeniu takiej jednostki chorobowej, jaką jest biegunka, duże znaczenie odgrywa dieta. Jaką dietę – wysokostrawną, o umiarkowanej zawartości włókna, hipoalergiczną – najlepiej wybrać do konkretnego przypadku? Która dieta może dać nam najbardziej satysfakcjonujące wyniki?

Jolanta Spużak: Myślę, że nie możemy mówić o biegunce jako jednostce chorobowej, ponieważ jest to zaburzenie występujące przy różnych jednostkach chorobowych. Jeżeli chodzi o dietę, to jej wybór uzależniony jest od tego, z jaką chorobą mamy do czynienia, od stanu klinicznego zwierzęcia, a także od reakcji na zastosowaną dietę.

W przypadku przewlekłej zapalnej choroby jelit (PZCJ) najczęściej na początku wprowadza się dietę wysokostrawną, niskoresztkową, o umiarkowanej zawartości tłuszczu. W PZCJ dochodzi do utraty białka z kałem, w związku z tym ważne jest dostarczanie białka wraz z pokarmem, a stosowane białko powinno być wysokiej jakości i o wysokiej strawności. Zawartość tłuszczu powinna być umiarkowana (ok. 12-15% s.m.), aby nie dochodziło do biegunki osmotycznej.

W przypadku wzmożonej aktywności motorycznej przewodu pokarmowego zaleca się dietę o umiarkowanej zawartości włókna, zwłaszcza nierozpuszczalnego, które wpływa korzystnie zarówno na motorykę przewodu pokarmowego, jak i bilans wodny oraz florę bakteryjną jelit.

Z kolei w niektórych przypadkach tej choroby, jak np. w przypadku eozynofilowego zapalenia żołądka i jelit, zaleca się stosowanie diety hipoalergicznej z wykorzystaniem nowego źródła białka lub hydrolizatów białek.

W przypadku SIBO, czyli przerostu flory bakteryjnej jelit, zalecaną dietą jest także dieta wysokostrawna. Dieta taka dzięki temu, że charakteryzuje się wysoką strawnością poszczególnych składników pokarmowych, daje możliwość prawie całkowitego ich wchłonięcia i dzięki temu zabezpiecza przed biegunką osmotyczną i wzmożoną produkcją gazów. Znaczenie mają tutaj również węglowodany, jak np. fruktooligosacharydy, mannooligosacharydy, inulina.

Obecność w diecie fruktooligosacharydów stymuluje wzrost bakterii korzystnych dla zwierzęcia, jak np. Lactobacillus, Bifidobacterium, Eubacterium. Dochodzi również do zmiany pH w kierunku kwaśnym, co powoduje z kolei ograniczenie wzrostu bakterii patogennych. Z kolei mannooligosacharydy wiążą receptory bakterii patogennych i dzięki temu ograniczają kolonizację błony śluzowej jelit przez te bakterie.

W przypadku zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki również polecana jest dieta wysokostrawna, niskoresztkowa, o umiarkowanej zawartości tłuszczu.

Z kolei przy alergiach pokarmowych można stosować albo karmy domowe oparte na nowych dla zwierzęcia źródłach białka i węglowodanów, albo komercyjne diety hipoalergiczne zawierające białka określonego rodzaju o wysokiej strawności lub hydrolizaty białek. Diety hydrolizowane zawierają cząstki o masie poniżej 10 kDa, dzięki temu nie wywołują reakcji układu immunologicznego.

Diety stosowane w przypadku biegunek powinny być dostosowane indywidualnie do każdego zwierzęcia i choroby, z jaką mamy do czynienia. Nie można powiedzieć, która dieta da nam najbardziej satysfakcjonujące efekty, można jedynie spodziewać się zamierzonych efektów, stosując się do ogólnie przyjętych zaleceń dietetycznych.

Czasami, jak słusznie zauważono w artykule, pomimo stosowanego leczenia nie uzyskuje się poprawy. Jakie mogą być przyczyny braku odpowiedzi organizmu na podawane lekarstwa czy zmianę diety?

Jolanta Spużak: Na sukces terapeutyczny ma wpływ wiele czynników. Bardzo ważna jest współpraca lekarza z właścicielem zwierzęcia, a wszelkie niedomówienia mogą niekorzystnie wpływać na leczenie. Przyczyną niepowodzenia mogą być zarówno błędy ze strony lekarza weterynarii, jak i właściciela, bądź przyczyna może tkwić w samym zwierzęciu.

Na początek bardzo ważne jest, aby zaburzenie, z którym zwierzę się zmaga, zostało dobrze rozpoznane, bo tylko dobre rozpoznanie może doprowadzić do skutecznego leczenia. Bardzo ważna jest również dobra komunikacja pomiędzy lekarzem weterynarii a właścicielem zwierzęcia. Ważne jest, aby właściciel był dobrze i jasno poinformowany o chorobie zwierzęcia, jak również o sposobie leczenia i zaleceniach.

Właściciel zwierzęcia powinien dobrze wiedzieć, w jaki sposób podawać leki, jak często, w jakiej dawce, w jakiej kolejności oraz mieć wiedzę o sposobie karmienia. Czasami zmiana kolejności podawania leków lub zmiana odstępów czasowych pomiędzy podawaniem poszczególnych leków może mieć wpływ na leczenie.

Aby tego uniknąć, myślę, że ważne jest, aby właściciel wyszedł z gabinetu z zapisanymi zaleceniami dotyczącymi sposobu podawania leków, ponieważ często właściciele są tak przejęci samą wizytą, że nie zawsze pamiętają, jakie były zalecenia. Na tę część mamy wpływ, dlatego też warto o tym pamiętać.

Czasami jednak dzieje się tak, że pomimo wielu starań zarówno lekarza weterynarii, jak i właściciela zwierzęcia nie uzyskuje się zadowalającego efektu leczenia. Myślę, że ma to miejsce być może właśnie w tych przypadkach, gdzie mamy do czynienia z istniejącymi, ale nie do końca jeszcze poznanymi problemami występującymi w przypadku różnych chorób.

Dlatego też bardzo ważne jest, aby w chorobach, które jeszcze nie do końca zostały poznane, trwały dalsze badania, które umożliwią lepsze poznanie chorób, a dzięki temu możliwe będzie również lepsze ich leczenie. Inną przyczyną tego mogą być również nierozpoznane u zwierzęcia współistniejące inne choroby, które, nie leczone, mogą mieć wpływ na efekty leczenia.

W związku z tym bardzo ważne jest, aby dołożyć wszelkich starań zarówno podczas postępowania diagnostycznego, jak i leczenia, aby uzyskać jak najlepsze efekty terapeutyczne.

Opracowała: Ewa Michalska