Głos w sprawie głośnych psów czyli co robić, gdy pies szczeka i szczeka

Szczekliwość psów bywa częstym powodem utrapienia ich właścicieli, konfliktów z sąsiadami, interwencji policji lub straży miejskiej. Nadmiernie szczekające psy nie pozwalają spać, przyjmować gości, ograniczają ich opiekunom normalne życie i kontakty z innymi ludźmi.

Często właśnie z powodu szczekania nie można zostawić czworonoga w domu lub wyjechać z nim na wakacje. Według sondażu przeprowadzonego w USA szczekanie psów jest drugim, po ruchu ulicznym, powodem uciążliwości związanych z hałasem. Nadmiernie szczekające psy to zatem niemały problem.

Można powiedzieć, że psy szczekają dlatego, że są psami. Szczekają z powodów, które opiszę poniżej, jednak samo szczekanie jest dziedzicznym wzorcem zachowania u psa domowego. Szczekają także lisy, foki czy wilki. Te ostatnie, jako że są uważane za przodków psa domowego, są najczęściej wykorzystywane do porównań z psami.

Dorosłe wilki szczekają bardzo rzadko (nieco ponad 2% wszystkich wokalizacji) i jedynie w sytuacji obrony, ostrzegania czy przeciwstawiania się innym wilkom. Szczekanie wilków jest krótkie i pojedyncze, podczas gdy psy szczekają w długich i rytmicznych seriach szczeknięć w wielu różnych sytuacjach. W porównaniu z wilkami ich szczekanie jest niezwykle wybujałe. Szczenięta wilków szczekają znacznie częściej, jednak dorosłym wilkom szczekanie nie jest potrzebne, bo więcej korzyści mogą odnieść, zachowując się cicho.

Komunikacja wokalna psów rozwinęła się w wyniku domestykacji, a szczekanie jest jedną z charakterystycznych behawioralnych cech psów domowych. Coś musiało się stać, że w wyniku domestykacji psy zaczęły szczekać. Szczekanie pojawiło się na skutek pośredniej selekcji, jako uboczny efekt udomowienia. Na tę drugą ewentualność wskazują badacze tacy jak Raymond Coppinger i Mark Feinstein (1), przytaczając eksperyment rosyjskiego genetyka Dimitrija Bielajewa, który selekcjonował lisy pod względem tolerowania obecności ludzi, chcąc uzyskać „genetycznie oswojone” lisy. Zmianom w zachowaniu, które pojawiły się na skutek takiej selekcji, a więc przyjaznego odnoszenia się do ludzi, towarzyszyła szczekliwość.

Behawioryści zwierząt, na przykład Sophia Yin (2), wskazują na coś zupełnie przeciwnego – szczekanie rozwinęło się u psów, ponieważ służy bezpośredniej komunikacji – przekazywaniu informacji o wewnętrznym stanie zwierzęcia i jego zamiarach. Co więcej, ludzie celowo selekcjonowali psy, by szczekały kiedy tylko pojawi się coś nietypowego w otoczeniu. W ten sposób powstały rasy psów stróżujących. Tworzono też rasy, które miały pracować cicho, na przykład płochacze czy aportery.

Zatem szczekanie jest naturalnym zachowaniem psa i ważnym sposobem komunikacji społecznej, zaś u części ras czy typów psów zostało utrwalone i wzmocnione w wyniku selekcji prowadzonej przez człowieka. Kiedy zwierzę rozwija się w swoim środowisku, jego naturalne wzorce zachowania dziedziczone po przodkach kształtują się poprzez procesy uczenia się. Psy uczą się zatem, kiedy i w jakich okolicznościach szczekanie przynosi im korzyść. Jeśli szczenię ma często okazję do oszczekiwania przechodzących za płotem ludzi, wyrośnie na zwierzę bardziej skłonne do szczekania i stróżowania, bo jego zachowanie spotkało się z nagrodą – wewnętrzną, w postaci ulgi od napięcia lub satysfakcji i dobrego samopoczucia, oraz zewnętrzną, ponieważ skutecznie obroniło swój teren. Podobnie jeśli opiekunowie zwracają uwagę lub robią zamieszanie, gdy pies szczeka, utrwalają i wzmacniają to zachowanie.

Jeśli pies szczeka zbyt często i zbyt długo, staje się uciążliwy dla właścicieli i otoczenia. Chcąc poradzić sobie z nadmiernym szczekaniem, musimy najpierw określić jego przyczyny – okoliczności wyzwalające szczekanie oraz wewnętrzne i zewnętrzne korzyści, jakie to szczekanie przynosi (gdyby ich nie było, pies nie miałby powodu szczekać). Oto najczęstsze powody, które skłaniają psy do nadmiernego szczekania oraz działania, dzięki którym mamy szansę skłonić naszego czworonoga, by zachowywał się cicho: