Świąd i złuszczanie skóry

Publikacja stanowi fragment książki Jak myśleć klinicznie w praktyce

Świąd to nieprzyjemne odczucie, wywołujące chęć drapania lub pocierania skóry. Z fizjologicznego punktu widzenia ma ono wywołać reakcje, których następstwem będzie eliminacja pasożytów. Jest to objaw uwarunkowany autonomicznie, niezależny od występowania bólu. Świąd powoduje drapanie, które z kolei wywołuje odczucie bólu, tłumiące swędzenie. Należy pamiętać, że u zwierząt mamy jedynie możliwość zaobserwowania skłonności do drapania, którą interpretuje się jako behawioralną reakcję na świąd. Receptory świądu są swoistymi, wolnymi zakończeniami nerwowymi znajdującymi się w naskórku, w miejscu przejścia skóry właściwej w naskórek oraz w skórze właściwej. Po zadziałaniu na zakończenia nerwowe odpowiednich mediatorów bodźce świądowe są przenoszone włóknami aferentnymi, wolno przewodzącymi włóknami C do grzbietowego rogu rdzenia kręgowego, a poprzez ośrodkowe szlaki nerwowe – do podwzgórza.

Czynniki ośrodkowe

Próg odczuwania świądu ulega obniżeniu w następujących przypadkach:

• w nocy,
• przy podwyższonej temperaturze skóry,
• przy zmniejszonym nawodnieniu skóry,
• w stanach pobudzenia psychicznego.

W sytuacjach stresowych odczuwanie świądu może być nasilone z uwagi na uwalnianie peptydów opioidowych. Rywalizacja pomiędzy różnymi bodźcami (bólu, dotyku, ciepła i zimna) może nasilać lub osłabiać odczuwanie świądu. Z tego względu może on ulec nasileniu w nocy, gdy wpływ innych bodźców na organizm jest mniejszy.

Leki przeciwświądowe

Glikokortykosteroidy są lekami pierwszego rzutu w leczeniu przeciwświądowym i w większości przypadków są skuteczne. Cyklosporyna, a także nowy lek przeciwświądowy, o wąskim zakresie działania – oklacytynib – stanowią ważną alternatywę dla glikokortykosteroidów i, jak wynika z licznych raportów, wykazują podobną skuteczność.

Postępowanie z pacjentem ze świądem

Opiekunowie nie zawsze są w stanie powiązać zmianę zachowania swojego zwierzęcia ze świądem. Dlatego duże znaczenie ma to, by lekarz uzmysłowił im, że świądowi towarzyszą często różne objawy/zachowania – nie tylko drapanie. Mogą to być:

• toczenie,
• ocieranie,
• wygryzanie,
• czochranie,
• potrząsanie głową,
• wylizywanie.

Głównym układem, którego dotyczy świąd, jest układ powłokowy. Pierwotna przyczyna świądu może być umiejscowiona w skórze (pierwotne choroby skóry) lub rozwijać się wtórnie w przebiegu innych chorób układowych (wątroby bądź nerek), neuropatii czy napadowych zaburzeń zachowania.

Przyczyny główne

Wiele chorób skóry przebiega ze świądem. Głównie są to:

• inwazje ektopasożytów (i pasożytów wewnętrznych),
• choroby zakaźne i inwazyjne (zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe i inwazje pierwotniacze),
• choroby alergiczne skóry (APZS, alergia pokarmowa, nadwrażliwość na czynniki środowiskowe).

Przebieg

Nagłe wystąpienie świądu towarzyszy najczęściej ostremu, wtórnemu, powierzchniowemu ropnemu zapaleniu skóry, zakażeniom Malassezia dermatitis, inwazjom ektopasożytów, świerzbowi, inwazjom pcheł i Cheyletiella lub też spożyciu składników żywieniowych, na które pacjent jest uczulony. Inną przyczyną wystąpienia ostrego świądu może być rozwój całkowicie nowej choroby, np. chłoniaka epiteliotropowego (skóry) u pacjentów z łagodną, przewlekłą atopią.