Socjalizacja szczeniąt i skutki zaniedbań socjalizacyjnych

Jedną z dosyć częstych przyczyn zaburzeń zachowania psów są braki socjalizacyjne u szczeniąt. Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) szczeniąt to proces nabywania przez nie wzorów zachowań charakterystycznych dla swojego gatunku. Na drodze socjalizacji szczenięta uczą się interakcji społecznych zarówno wewnątrzgatunkowych, jak i międzygatunkowych, poznają zasady postępowania, nabywają umiejętność komunikacji, a wszystkie te czynniki wpływają na ich osobowość.

Proces socjalizacji w największym nasileniu występuje w okresie od 3. do 12. tygodnia życia. W tym okresie lawinowo rozwijają się połączenia nerwowe w mózgu. Tworzą się one pod wpływem bodźców z otoczenia. Jeżeli w wieku 3-12 tygodni szczenięta żyją w odosobnieniu, np. w kojcu, do którego zagląda jedna osoba, pozbawione wpływu różnych innych czynników środowiskowych, to tworzenie się połączeń nerwowych w ich mózgu przybiega w bardzo ograniczonym zakresie. Tego procesu nie da się nadrobić, a poniesione przez szczenięta straty socjalizacyjne odbijają piętno na całym ich życiu.

Socjalizacja wewnątrzgatunkowa polega na budowaniu świadomości przynależności do gatunku psa oraz nauki charakterystycznych zachowań i sposobu komunikacji. Izolacja szczeniąt od innych psów w tym okresie może doprowadzić do częściowego lub całkowitego upośledzenia jego późniejszych relacji z psami, a w konsekwencji do występowania zachowań agresywnych czy lękowych.

Izolacja szczeniąt w okresie socjalizacji lub zbyt wczesne odłączenie od matki i rodzeństwa powoduje niejednokrotnie także różne zaburzenia zachowań. Jednym z takich zaburzeń jest brak umiejętności kontroli siły gryzienia, w wyniku czego ugryzienia takich psów mogą być bardzo mocne i nieadekwatne do sytuacji. Psy mogą mieć również problemy w kontaktach z innymi psami.

Socjalizacja międzygatunkowa, m.in. z ludźmi, opiera się na szczenięcej ciekawości świata, której nasilenie występuje między 3. a 6. tygodniem życia. Polega ona na uczeniu się prawidłowych interakcji z innymi gatunkami. W tym okresie życia szczenięta powinny mieć kontakt z różnymi typami ludzi: mężczyznami, kobietami, dziećmi, osobami w okularach, z brodą, dziwnie się poruszającymi. Socjalizacji nie można ograniczać do jednorazowej prezentacji. Wskazanych jest kilka, kilkanaście spotkań, które powinny być zorganizowane w taki sposób, aby szczenięta wynosiły z nich pozytywne skojarzenia. Dobrym sposobem budowania pozytywnej atmosfery jest stosowanie smakołyków i wspólna zabawa. Nie wolno szczeniąt do niczego zmuszać, trzeba natomiast pozwolić im na inicjatywę i dać im tyle czasu i przestrzeni, ile potrzebują.

Izolacja szczeniąt w okresie socjalizacji międzygatunkowej sprawia, że pies w późniejszym życiu może bać się ludzi, innych zwierząt i unikać kontaktu z nimi, a także może zachowywać się agresywnie w stosunku do obcych.

Po okresie socjalizacji zamyka się tzw. okno rozwojowe, co powoduje niemożność nadrobienia tej straty. Szczenięta, które nie nawiązały kontaktu z ludźmi w wieku do 14. tygodnia życia, prawdopodobnie nie będą w stanie nawiązać go w stopniu zadowalającym w wieku późniejszym.

Bardzo ważne jest także, aby zapoznawać szczenięta z różnorodnymi bodźcami środowiskowymi, odgłosami, zapachami, różnymi rodzajami podłoży, po których chodzą, oraz nowymi sytuacjami. To sprawi, że w późniejszym życiu pies będzie zachowywał się pewnie nawet w nowych i trudnych dla niego warunkach.