Mechanizmy, oznaki i skutki stresu u kota

Stresem nazywamy proces, w którym czynniki środowiskowe zagrażają równowadze organizmu lub ją naruszają, i za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie (1). W czasie stresu działają złożone mechanizmy fizjologiczne oraz psychologiczne wpływające w znacznym stopniu na samopoczucie i stan zdrowia fizycznego oraz psychicznego jednostki.

Stres może przybierać formę ostrą, występującą wtedy, gdy działanie stresora jest krótkotrwałe, a reakcja stresowa w odpowiedzi na niego jest gwałtowna i krótka. Ostry stres ma funkcję adaptacyjną, ponieważ poprzez mobilizację organizmu, poprawia jego możliwości radzenie sobie z zagrożeniem.

W reakcji stresowej biorą udział dwa mechanizmy: układ współczulny oraz oś podwzgórze – przysadka – nadnercza (HPA axis, ang. hypothalamic–pituitary–adrenal axis).

Układ współczulny zostaje aktywowany natychmiast po zadziałaniu stresora i odpowiada za tzw. reakcję walki lub ucieczki (2). Z zakończeń nerwowych układu współczulnego oraz z rdzenia nadnerczy aktywowanego przez ten układ są wydzielane adrenalina i noradrenalina. Ich wyrzut skutkuje uwolnieniem glukozy jako źródła energii dla organizmu oraz przyspieszeniem akcji serca i wzrostem ciśnienia krwi w celu usprawnienia transportu glukozy do mięśni, a także przyspieszeniem oddechu w celu lepszego zapatrzenia mięśni w tlen konieczny do spalania glukozy. Wszystkie te procesy mają na celu zwiększenie zdolności organizmu do efektywnej walki i ucieczki.

W przypadku dłużej trwającego stresu aktywowany zostaje drugi mechanizm – oś HPA. Wskutek jego aktywacji kora nadnerczy zaczyna intensywnie produkować i wydzielać glikokortykosteroidy, w szczególności kortyzol, który wpływa na metabolizm glukozy oraz bierze udział w mechanizmach reakcji walki i ucieczki. O ile poziom adrenaliny i noradrenaliny szybko spada po zakończeniu działania stresora, o tyle podwyższony poziom kortyzolu może utrzymywać się nawet przez kilka dni. Długotrwały stres skutkuje kumulacją kortyzolu, co doprowadza ...