Zatrucia u psów i kotów. Część 1 – pestycydy

Zatrucie związkami fosforoorganicznymi i karbaminianami

Związki fosforoorganiczne jeszcze do niedawna były szeroko stosowane w rolnictwie jako insektycydy oraz w produktach przeznaczonych do użytku domowego. Ich składnikami były takie substancje czynne, jak: metamidofos, dimetoat, paration, chlorfiryfos, diazynon, dichlorfos (DDVP) i wiele innych, które nie są dopuszczone obecnie do stosowania w UE. Jedyną substancją czynną z tej grupy, zarejestrowaną także w Polsce, jest malation. Karbaminiany stosowane są dodatkowo w leśnictwie oraz wchodzą w skład wielu herbicydów i fungicydów. Obecne są również w obrożach przeciw pchłom.

Substancje czynne wchodzące w skład pestycydów karbaminianowych to: aldikarb, karbofuran, karbaryl oraz metomyl i pirimikarb, z czego te dwie ostatnie, jako jedyne, zostały zatwierdzone do stosowania w UE (1, 2, 13, 16). Mimo wycofania większości substancji czynnych zatrucia pestycydami z tej grupy zdarzają się stosunkowo często. Dotyczą one głównie psów, po kontakcie z pestycydami zawierającymi zakazane: chloropiryfos, karbofuran i aldikarb. Zawartość tych pestycydów stwierdzano także w przynętach, które zawierały przede wszystkim dopuszczony do stosowania metomyl oraz zakazane: metamidofos i dichlorfos (7, 17).

W niektórych krajach UE (Włochy, Hiszpania) zatrucie zakazanymi karbofuranem i aldikarbem potwierdzono w około 75% przypadków, a ich obecność w 100% badanych przynęt, które mogły być przyczyną celowego zatruwania psów czy kotów (12, 18). Analiza przyczyn zatruć u zwierząt przeprowadzona w pracowni toksykologicznej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w latach 2003-2011 wykazała, że zatrucia pestycydami z grupy karbaminianów i związków fosforoorganicznych stanowiły 28% i również w większości dotyczyły psów (14). Dawki toksyczne substancji czynnych związków fosforoorganicznych i karbaminianów nie w każdym przypadku zostały ustalone (tab. 2).

Tab. 2. Dawki toksyczne wybranych pestycydów powodujących najczęstsze za...