Choroby towarzyszące cukrzycy

Nefropatia cukrzycowa

Nefropatia cukrzycowa (DN) to jedno z najbardziej rozpoznawalnych powikłań mikronaczyniowych cukrzycy. Za główne czynniki jej rozwoju uznaje się przewlekłą hiperglikemię i wysokie ciśnienie krwi (18). Najbardziej znaczącymi patologiami w przebiegu DN są zmiany kłębuszkowe, w szczególności rozszerzenie mezangium oraz pogrubienie błony podstawnej kłębuszków nerkowych. Nasilenie zmian jest skorelowane z szybkością wydalania albumin (AER) i współczynnikiem przesączania kłębuszkowego (GFR) (19). U chorych na cukrzycę zaleca się wykonywanie badań kontrolnych mierzących funkcję nerek. Albuminurię można mierzyć za pomocą pomiaru stosunku albumin do kreatyniny (ACR, ang. albumin/creatynine ratio), natomiast czynność nerek można monitorować na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy przy użyciu CKD-EPI.

Klasyczna nefropatia cukrzycowa charakteryzuje się pojawieniem białkomoczu, po którym następuje postępujący spadek czynności nerek. Jednak u niektórych pacjentów może pojawić się niebiałkowa DN. Sugeruje to, że inicjacja upośledzonej czynności nerek może wystąpić niezależnie od rozwoju albuminurii. Rozpoznanie tego schorzenia opiera się na ocenie nerkowego wskaźnika oporowości (RRI, ang. renal resistive index) w badaniu ultrasonograficznym. U pacjentów z klasyczną DN terapia koncentruje się głównie na kontroli poziomu glukozy i ciśnienia krwi, co ma na celu spowolnienie rozwoju choroby oraz regresję albominurii. Warto też kontrolować masę ciała i ograniczyć podaż białka w karmie (18).

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa (DR) występuje zdecydowanie rzadziej u psów niż u ludzi, u których jest główną przyczyną utraty wzroku (9). W przebiegu tej mikroangiopatii dochodzi do zwyrodnienia włośniczek siatkówki. Ich błona podstawna jest zgrubiała oraz obserwowane są zaburzenia czynności śródbłonka, co powoduje wzrost przepuszczalności naczyń. Dodatkowo dochodzi do zwiększenia przepływu krwi i nadciśnienia w mikrokrążeniu, a także wzrostu lepkości krwi (17). DR klasyfikuje się jako nieproliferacyjną (NPDR) oraz proliferacyjną (PDR). NPDR to wczesne stadium charakteryzujące się obecnością wybroczyn i mikrotętniaków, widocznych jako czerwone punkciki w badaniu oftalmoskopowym. Z kolei PDR jest późniejszym stadium retinopatii, w którym obserwuje się neowaskularyzację siatkówki. Nowo powstałe naczynia są kruche i łatwo pękają, przez co powstają krwotoki do siatkówki i ciała szklistego, co może doprowadzić do utraty wzroku (10, 13).

Choroby narządu wzroku

Choroby oczu są jednymi z najczęstszych zaburzeń towarzyszących cukrzycy u zwierząt domowych. Objawy w przebiegu DM są bardzo zróżnicowane, mogą być związane z powiekami, spojówkami, rogówką, błoną naczyniową, soczewką czy też siatkówką (9, 10).

Zaćma u psów jest jednym z najczęstszych i najszybciej pojawiających się zaburzeń w przebiegu cukrzycy. Beam i wsp. przeprowadzili badanie, w którym stwierdzono, że u około 80% psów w ciągu 16 miesięcy od postawienia diagnozy rozwinie się zaćma związana z cukrzycą. Aż u 60% psów biorących udział w tym badaniu w przeciągu 6 miesięcy rozwinęła się katarakta (12). Pacjenci z DT są podatni na powstawanie zaćmy na skutek odkładania się sorbitolu w soczewce oka, powoduje to osmotyczne wchłanianie wody z cieczy wodnistej, co prowadzi do zmian w strukturze soczewki (9, 11). W badaniach ultrasonograficznych (B-mode) stwierdzono, że takie soczewki mają znacznie większą grubość osiową w porównaniu z zaćmą przebiegającą bez cukrzycy.

Z powodu tego obrzęku komora przednia oka jest spłycona, co może być czynnikiem ryzyka podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wskutek obrzęku torebka soczewki zaczyna przepuszczać białka, co prowadzi do zapalenia błony naczyniowej wywołanej antygenem soczewkowym (LIU). Można podzielić je na dwie kategorie: fakolityczne (kiedy torebka soczewki pozostaje nienaruszona) oraz fakoklastyczne (gdy torebka pęka i dochodzi do rozpadu soczewki). Może to doprowadzić do odwarstwienia siatkówki, wtórnej jaskry, a nawet utraty wzroku (9).

U zwierząt z cukrzycą obserwuje się także objawy zaburzenia filmu łzowego. Zespół suchego oka (KCS) może się pojawiać po zabiegu fakoemulsyfikacji zaćmy lub samoistnie z powodu zmniejszonej produkcji łez u diabetyków. KCS rozpoznaje się prawie dwukrotnie częściej u psów z cukrzycą w porównaniu do zwierząt zdrowych. Diagnozę opiera się na teście Schirmera oraz objawach klinicznych takich jak: kurcz powiek, przekrwienie spojówek, unaczynienie i pigmentacja rogówki czy też obecność śluzowej lub śluzowo-ropnej wydzieliny (9, 14).

W leczeniu zespołu suchego oka można zastosować krople z cyklosporyną, które zwiększą produkcję łez, a także działają przeciwzapalnie poprzez hamowanie ekspresji chemokin i cytokin prozapalnych (9). Wykazano, że u psów z cukrzycą oprócz obniżonych wartości testu Schirmera występuje mniejsza wrażliwość rogówki oraz większe stężenie glukozy we łzach (co wpływa na ich osmolalność i przyczynia się do niestabilności filmu łzowego). Podejrzewa się, że upośledzenie wrażliwości rogówki jest spowodowane neuropatią cukrzycową. W jej przebiegu obserwowano segmentową demielinizację i degenerację nerwów, w tym nerwów rogówki (9, 15).