Grzybice kotów – częsty, ale trudny problem do rozwiązania

Leczenie

Mimo że dermatofitoza u immunologicznie kompetentnych kotów w wielu przypadkach ulega samoczynnemu wyleczeniu, to podjęcie terapii wyraźnie skraca czas trwania choroby oraz znacznie ogranicza ryzyko zakażenia grzybicą innych zwierząt i człowieka.

Istotne, a wręcz konieczne są leczenie nie tylko chorego kota, lecz wszystkich osobników mających z nim kontakt, oraz likwidacja elementów grzyba w środowisku. W terapii dermatofitozy nie wolno zapominać również o poprawie warunków środowiskowych i o zbilansowaniu diety zwierzęcia. Leczenie powinno obejmować obszar całej skóry pacjenta, a nie ograniczać się jedynie do widocznych zmian skórnych.

Wskazane jest wystrzyżenie lub wygolenie włosów (około sześciocentymetrowego pierścienia) wokół każdej zmiany skórnej. Czynność tę należy wykonywać z zachowaniem dużej ostrożności (nożyczkami lub ostrzem nieoperacyjnym nr 10), z włosem, starając się nie uszkadzać naskórka. Golenie/strzyżenie, zwłaszcza jeśli ma dotyczyć całego ciała zwierzęcia, zazwyczaj budzi wiele kontrowersji, zarówno wśród lekarzy, jak i właścicieli kotów. Metoda ta wiąże się wprawdzie z potencjalnym ryzykiem rozprzestrzenienia infekcji, jednak mimo wszystko jest zalecana, szczególnie w przypadku pacjentów długowłosych (4). Przed przystąpieniem do zabiegu golenia należy każdorazowo uprzedzić właściciela zwierzęcia, że w ciągu kolejnych 7-10 dni może nastąpić zaostrzenie objawów choroby. Włosy przed ich wyrzuceniem powinno się zdezynfekować, a samą czynność golenia przeprowadzić w łatwym do dezynfekcji środowisku (preferencyjnie nie w lecznicy, lecz w domu zwierzęcia, czyli otoczeniu, które i tak zostało już skażone) (4).

W leczeniu miejscowym grzybicy dermatofitowej stosuje się preparaty w formie kremów, lotionów czy roztworów, które aplikuje się 2 razy dziennie na powierzchnię zmienionej skóry oraz na sąsiadujący sześciocentymetrowy obszar skóry „klinicznie zdrowej”. Wśród substancji czynnych wymienia się: 1-2-proc. mikonazol, 4-proc. chlorheksydynę, 1-proc. klotrimazol czy 1-proc. terbinefrynę. W leczeniu dermatofitozy nie sprawdzają się natomiast nystatyna czy amrycerycyna B (4). Najbardziej skuteczną formą leczenia miejscowego w przypadku dermatofitozy kotów są płukanki/przymoczki zawierające 2-proc. ciecz kalifornijską, 2-proc. chlorheksydynę i 2-proc. mikonazol lub 0,2-proc. enikonazol. Stosuje się je 2 razy w tygodniu, przy czym wskazane są one szczególnie w przypadku zmian uogólnionych lub wieloogniskowych. Po nasączeniu ciała zwierzęcia preparatu nie spłukuje się, jednak pacjenta każdorazowo powinno się dokładnie osuszyć. Szamponoterapia, tak skuteczna w zakażeniach Malassezia, w przypadku dermatofitozy nie sprawdza się, ponieważ wiąże się z realnym ryzykiem rozprowadzenia artrospor po całej powierzchni ciała pacjenta i grozi też kontaminacją otoczenia (4).

Leczenie ogólne dermatofitozy należy stosować u zwierząt długowłosych, pacjentów ze zmianami wieloogniskowymi lub uogólnionymi oraz u kotów przebywających w otoczeniu wielu innych zwierząt. Ponadto ten model leczenia należy wdrożyć u pacjentów, którzy nie reagują na terapię miejscową, po 2-4 tygodniach jej trwania. Lekiem z wyboru jest itrakonazol (w dawce 5 mg/kg m.c./dzień) (5), który jest przez koty tolerowany bardzo dobrze (znacznie lepiej niż ketokonazol) i może być stosowany nawet u 6-tygodniowych kociąt. Nie zaleca się natomiast podawania go u kotek ciężarnych. Na ogół wystarczająco skuteczna okazuje się terapia pulsacyjna (3 kolejne dni w tygodniu, przez co najmniej 4 kolejne tygodnie lub lek podawany przez tydzień z następującą tygodniową przerwą – przez łącznie 7 tygodni) (2, 4).

Alternatywą dla itrakonazolu w leczeniu dermatofitozy kotów może być terbinafina w dawce 10-30 mg/kg m.c./dzień (również w trybie pulsacyjnym), choć lek ten, w porównaniu z itrakonazolem, przez koty tolerowany jest gorzej. Terapię ogólną zawsze należy uzupełniać lekami miejscowymi oraz sanacją środowiska. Za koniec leczenia (trwającego zazwyczaj 4-6 tygodni) należy uznać moment, gdy wyniki posiewów wykonywanych co tydzień przez co najmniej 2-3 kolejne tygodnie dadzą wynik ujemny. Terapia grzybicy pazurów każdorazowo wymaga leczenia ogólnego trwającego 6-12 miesięcy lub onychektomii (4).

Trzecim, kluczowym elementem terapii dermatofitozy mającym na celu zapobieganie nawrotom i rozprzestrzenianiu się zakażenia jest likwidacja materiału zakaźnego w środowisku przebywania zwierząt. Ma to szczególne znaczenie w pomieszczeniach, w których przebywa dużo zwierząt, ponieważ w przypadku zachorowania jednego osobnika reszta staje się bezobjawowymi nosicielami lub biernie przenosi zarodniki grzyba na swojej sierści, stanowiąc jednocześnie oczywiste zagrożenie zoonotyczne. Należy możliwie najdokładniej odkurzyć, umyć i zdezynfekować wszystkie nadające się do tego powierzchnie, wyrzucić stare posłania, drapaki, klatki transportowe czy przedmioty do pielęgnacji sierści, a także odkazić kratki wentylacyjne i wywietrzniki. W sanacji środowiska zastosowanie znajduje 0,2-proc. enilkonazol w formie oprysków lub świec dymnych. Stosowane są także 1:33 roztwór cieczy kalifornijskiej oraz wybielacz chlorowy w roztworze wodnym (1:10-1:100) (uwaga, środek ten ma działanie drażniące i niszczy przedmioty) (1).

Przydatność szczepień w przebiegu dermatofitozy stale budzi wiele kontrowersji. Według obecnego stanu wiedzy pozwalają one jedynie na pewne przyspieszenie procesu zdrowienia, lecz z całą pewnością nie powinny być stosowane jako wyłączny środek terapeutyczny. Nie wykazano także ewidentnego ich działania profilaktycznego (2, 3, 6).