Kamica struwitowa u psów

Patofizjologia kamicy

Substancje wytrącające się w moczu w postaci mikroskopowych złogów określa się mianem kryształów, natomiast gdy są wielkości makroskopowej, nazywa się je kamieniami. Ilość związków mineralnych wydalanych fizjologicznie z moczem jest wystarczająco duża, aby w sprzyjających warunkach, w zagęszczonym moczu o zwolnionym przepływie, ulegały krystalizacji, a następnie zwiększały swoje rozmiary przez nawarstwianie i agregację. Obecność w moczu mikroskopowych złogów w postaci kryształów określa się mianem krystalurii. Do najczęściej obserwowanych kryształów w moczu psów i kotów należą kryształy fosforanu magnezowo-amonowego, szczawianowo-wapniowe oraz moczanowe i cystynowe. Krystaluria nie jest równoznaczna z występowaniem kamicy moczowej, jednak może stanowić ryzyko jej rozwoju. W wielu przypadkach u psów z obecnością kamieni struwitowych nie stwierdza się krystalurii.

Pierwszym etapem tworzenia złogu jest powstanie zarodka kryształu, którego rozwój jest warunkowany przez: wysycenie moczu krystaloidami, pH moczu, stężenie inhibitorów krystalizacji oraz jego możliwość utrzymania się w drogach moczowych. Istnieje kilka teorii wyjaśniających zapoczątkowanie kamicy moczowej, z których trzy godne są uwagi:

• Pierwsza z nich to hipoteza precypitacji-krystalizacji. Zakłada ona samorzutne tworzenie się jądra kryształu w wyniku fizykochemicznego procesu wytrącania się krystaloidów z wysyconego roztworu. Dalszy wzrost kryształu zależy od jego pozostawania w drogach moczowych wypełnionych moczem, będącym nasyconym roztworem soli mineralnych.
• Druga to teoria formowania jądra kryształu wokół macierzy organicznej. Zakłada ona formowanie się jądra kryształu z macierzy organicznej nasycanej następnie solami mineralnymi.
• Trzecia z kolei postuluje, że ogół procesów prowadzących do formowania złogów wynika ze zmniejszenia ilości lub braku inhibitorów krystalizacji zarówno organicznych, jak nieorganicznych.

Niezależnie jednak od sposobu zapoczątkowania tworzenia się kamieni drugim etapem jest ich powiększanie się. Na temat tego procesu istnieją również trzy teorie:

• Pierwsza z nich zakłada, że uformowane jądro krystalizacji w warunkach przewlekłego nasycenia solami mineralnymi moczu zachowuje się jak matryca, na której dokonuje się dalsze odkładanie substancji nieorganicznych.
• Według teorii wzrostu epitaksjalnego dochodzi do powiększania objętości pierwotnego jądra krystalizacji, utworzonego z jednego rodzaju kryształów poprzez osadzanie się na jego powierzchni kryształów innego rodzaju, np. na rdzeniu z fosforanu wapnia nakładają się warstwy szczawianu wapnia.
• Z kolei według trzeciej teorii tworzenie się kamieni jest zjawiskiem wzajemnego łączenia się kryształów ze sobą przy braku tzw. inhibitorów agregacji.

Etiologia

Kamienie struwitowe (kamienie fosforanu amonowo-magnezowego) częściej tworzą się u samic niż u samców psów. Zazwyczaj przyjmują większe rozmiary w porównaniu do kamieni CaO_x i mają z reguły gładkie kształty. U psów, w przeciwieństwie do kotów, prawie wszystkie kamienie struwitowe tworzą się pod wpływem zakażenia, zazwyczaj przez Staphylococcus intermedius, rzadziej przez Proteus mirabilis. Bakterie te hydrolizują mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla. W konsekwencji podnosi się pH moczu, a powstały wolny amoniak służy do tworzenia kryształów fosforanu amonowo-magnezowego. Obserwuje się również przypadki kamienic struwitowych bez obecności zakażenia. Wówczas za powstawanie kamieni odpowiedzialne jest przesycenie moczu związkami tworzącymi złogi. Klinicznie sytuacja taka może występować u pacjentów nieprawidłowo karmionych (błędy dietetyczne) lub u których status nawodnienia jest obniżony.