Wirus Zachodniego Nilu: nowe zagrożenie dla zdrowia koni w Europie

Rezerwuar i wektory: w jaki sposób przenosi się WZN?

WZN jest tak szeroko rozprzestrzeniony dzięki komarom ornitofilnym (żywiącym się głównie krwią ptaków). Spośród komarów występujących w Europie WNV został z powodzeniem wyizolowany z gatunków komarów należących do rodzajów Culex, Coquillettidia i Aedes (4). Największe znaczenie w kontekście zdrowia ludzi i koni mają w Europie komary Culex, których wiele gatunków nie jest specyficznych pod względem żywicieli i może przenosić wirusa z organizmu ptaka na ssaka (5).

Głównymi żywicielami i rezerwuarem WZN są dzikie ptaki. Najbardziej podatne na wirusa i rozwinięcie formy klinicznej zakażenia są ptaki śpiewające (łac. Passeriformes), zwłaszcza kruki oraz drozdy (5, 6).

Zakażone komary przenoszą WZN w gruczołach ślinowych i podczas żerowania zakażają podatnych na zakażenie gospodarzy – ptaki oraz okazjonalnie ludzi, konie, koty, gryzonie, a nawet, jak niedawno stwierdzono, gady (5). U gospodarzy po zakażeniu występuje wiremia, trwająca zwykle do 5 dni. W tym czasie wirusem od gospodarzy mogą zarazić się kolejne komary.

Obecnie uważa się, że w ten sposób cykl krążenia wirusa mogą zamykać ptaki, u których czas trwania i miano wiremii są zazwyczaj znacznie wyższe niż u ssaków. Ludzie oraz konie rzadko osiągają miano wirusa wystarczające do zakażenia komarów, dlatego często określa się ich mianem epidemiologicznej „ślepej uliczki„ WZN (7).

Zaobserwowano jednak, że okazjonalnie również i konie o bardzo nasilonej wiremii mogą być w stanie zainfekować komary i tym samym wspierać krążenie wirusa w środowisku (3).

Zakażenia WZN, zwłaszcza na półkuli północnej, charakteryzują się sezonowością, ze względu na sezonowość aktywności komarów. Z tego powodu w regionach o klimacie umiarkowanym, takich jak Europa, Kanada i północne stany USA, większość przypadków gorączki Zachodniego Nilu u koni obserwuje się późnym latem lub jesienią, kiedy temperatury i liczba owadów są wysokie (5).

Co jednak ciekawe, WZN potrafi korzystać również z alternatywnych organizmów wektorowych, takich jak kleszcze z rodzajów Hyalomma, Argas, Ornithodoros i Ixodes pasożytujące na ptakach, dzięki czemu może krążyć w ich populacjach przez cały rok (8). Alternatywne wektory mogą tłumaczyć również fakt sprawnego rozprzestrzeniania się wirusa w państwach strefy umiarkowanej o mało sprzyjającym komarom klimacie.

Monitoring wirusa na Słowacji i w Polsce

Naukowcy z Katedry Epidemiologii i Parazytologii Uniwersytetu Medycyny Weterynaryjnej w Koszycach na Słowacji od lat prowadzą monitoring wirusa Zachodniego Nilu w populacji dzikich ptaków. Na podstawie ich badań można stwierdzić, że wykrycie pierwszych przypadków gorączki Zachodniego Nilu u ludzi oraz u koni na Słowacji i w sąsiadującej z nią Polsce jest wyłącznie kwestią czasu.

WZN został wyizolowany na Słowacji już w latach 1971-1973 u czterech gatunków dzikich ptaków podczas migracji. U 11 dalszych gatunków ptaków znaleziono przeciwciała wobec WZN (9). Również badanie serologiczne przeprowadzone w latach 90. XX wieku w populacjach dzikich ptaków w Czechosłowacji wykazało obecność przeciwciał wobec WZN u dzikich ptaków (u 9,7% badanych zwierząt). Najwyższą seroprewalencję stwierdzono u wróbla domowego (łac. Passer domesticus) (10).

W ostatnich latach przeprowadzono kolejne badania w celu określenia aktualnej sytuacji związanej z występowaniem WZN na Słowacji. W jednej z analiz (11) przebadano 109 ptaków za pomocą testu ELISA i testu hamowania mikromiareczkowania (µVNT).

Obecność przeciwciał przeciwko WNV została potwierdzona u 11,9% badanych ptaków, natomiast seropozytywność została potwierdzona przez µVNT u 9,2% ptaków. Wśród pozytywnych osobników były:

• jeden błotniak stawowy (łac. Circus aeruginosus),
• trzy jastrzębie (łac. Accipiter gentilis),
• jeden rybołów (łac. Pandion haliaetus),
• jeden myszołów (łac. Buteo buteo),
• jeden sokół wędrowny (łac. Falco peregrinus),
• jeden orzeł przedni (łac. Aquila chrysaetos),
• jeden wróbel domowy (łac. P. domesticus).

Przeprowadzono również bardziej ukierunkowany monitoring serologiczny wybranych arbowirusów u ptaków gniazdujących na południu Słowacji (6). Warto wyjaśnić, że jest to obszar niezwykłej różnorodności gatunkowej, w której stykają się populacje ptaków migrujących z całej Europy oraz Federacji Rosyjskiej, w tym z obszarów na wschód od Uralu. Tym samym jest to region potencjalnie idealny do transmisji patogenów między populacjami ptaków z odległych zakątków kontynentu.