Szczepienia jako opłacalna praktyka w zarządzaniu stadem

Zarządzanie dużym stadem zwierząt stało się w ostatnich latach integralną częścią systemu produkcji zwierzęcej. Obecnie leczenie nie jest już jedyną czynnością, którą realizuje lekarz weterynarii pracujący w gospodarstwie, często jego priorytetem staje się stworzenie strategii zapewniającej zarówno wysoką produkcyjność, jak i zdrowie zwierząt. Z jednoczesnym osiągnięciem tych dwóch rezultatów wiąże się poprawa parametrów rozrodu, lekarze weterynarii kładą więc szczególny nacisk na eliminację problemów w tym zakresie.

Wpływ na wyniki rozrodu, a tym samym wydajność, w stadach bydła mają takie jednostki chorobowe, jak: chlamydioza, gorączka Q, paratuberkuloza bydła, wirusowa biegunka i choroba błon śluzowych (BVD/MD), zakaźne zapalenie nosa i tchawicy oraz otręt bydła (IBR/IPV), a także zakażenia bakteryjne i grzybicze gruczołu mlekowego (głównie Trueperella pyogenes) i błony śluzowej macicy. Do rzadziej rozpoznawanych, niemniej jednak ważnych z punktu widzenia zdrowia zwierząt, drobnoustrojów „ekonomii produkcji” należą: Brucella abortus, Campylobacter foetus, Haemophinus somni, Leptospira hardjo, Listeria monocytogenes czy Neospora caninum, wirus choroby niebieskiego języka i Toxoplasma gondii.

Zakażenia te, często występujące jednocześnie, wpływają na obniżenie wskaźników rozrodu. Pośrednio poprzez: upośledzenie wzrostu i rozwoju pęcherzyków jajnikowych, funkcji ciałka żółtego oraz poprzez bezpośredni wpływ, powodując zmiany zapalne w tkankach i bezpośrednie uszkodzenie zarodka, płodu lub/i łożyska. W przypadku wystąpienia czy też nagłego wybuchu choroby zakaźnej efekt ekonomiczny naszych działań „naprawczych” jest sumą składowych takich jak: zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu się drobnoustroju, bioasekuracja i prawidłowo podjęta terapia.

W poprzednim artykule („Weterynaria w Terenie” nr 4/2016) przedstawiliśmy historyczny aspekt strategii szczepień i jej rolę oraz znaczenie w koncepcji One Health. Nowe realia, w których się znajdujemy, wymusiły jednak nieco inne spojrzenie na kwestie szczepień, skłaniając nas bardziej w kierunku kreatywności niż rutyny. Narastająca zmienność genetyczna drobnoustrojów, antybiotykooporność, skrócenie czasu cyklu produkcji zwierzęcej, przy jednoczesnym podniesieniu poprzeczki dla parametrów produkcji – to tylko część wyzwań, jakie stawiają przed nami współczesne prawa rynku. Warto zatem zastanowić się, w jaki sposób jeszcze, poza komercyjną drogą utartych schematów szczepień, możemy wykorzystać immunizację dla poprawy zdrowia zwierząt, eliminacji drobnoustrojów z populacji bydła – głównie o etiologii wirusowej (BHV1, BVDV) – oraz na poprawę ekonomii hodowli. Na uwagę zasługuje tu bowiem nie tylko dobór narzędzi, które wykorzystamy, ale również podjęte działania w sytuacjach, gdy nie osiągamy satysfakcjonujących nas efektów działania.

Priorytetem w strategii szczepień powinien stać się oczywiście dobór odpowiedniego preparatu immunizującego. Na dużą uwagę zasługuje jednak również przygotowanie detalicznego planu działania, obejmującego indywidualne potrzeby stada. Konfiguracja programu szczepień powinna odnosić się do immunizacji przeciwko drobnoustrojowi powodującemu chorobę, określenia, gdzie możemy spodziewać się największych zysków z prowadzonych szczepień oraz wyznaczenia, w którym punkcie lub punktach hodowli potrzebujemy ochrony poszczepiennej. W tab. 1 pokazano przykłady głównych dróg rozprzestrzeniania się drobnoustrojów, powodujących choroby zakaźne bydła.