Zaburzenia neurologiczne u koni będące wynikiem urazu – przypadki kliniczne

Anatomia

Odcinek szyjny kręgosłupa u koni składa się z siedmiu kręgów połączonych ze sobą stawami międzykręgowymi. Pierwszym jest kręg szczytowy (łac. atlas), który jest połączony z kłykciami kości potylicznej otaczającymi otwór wielki oraz drugim kręgiem szyjnym (28). Jest on zbudowany z dwóch łuków – dogrzbietowego i dobrzusznego – które łączą się na wysokości wyrostków poprzecznych. Ostatnie zostały przekształcone w skrzydła atlasu, które stanowią większość kręgu. Atlas nie posiada, jak reszta kręgów szyjnych, wyrostków stawowych, lecz dołki stawowe – doczaszkowy i doogonowy. Trzon pierwszego kręgu został ewolucyjnie zredukowany i przyłączony w formie zęba do obrotnika. Drugi kręg szyjny (łac. axis) charakteryzuje kilka punktów kostnienia – zęba, głowy, trzonu i nasady doogonowej, dlatego podczas oceny zdjęć rentgenowskich konia młodszego niż 7 miesięcy, a nawet rok, należy mieć na uwadze to zjawisko (1, 12). U takiego pacjenta płytka wzrostu może być pomylona z pęknięciem zęba obrotnika. Axis charakteryzują większe rozmiary w porównaniu do pozostałych kręgów tego odcinka oraz wyrostek kolczysty przypominający grzebień. W okolicy zęba znajdują się zmodyfikowane wyrostki stawowe, które razem tworzą powierzchnię stawową doczaszkową. Doogonowa powierzchnia stawowa znajduje się u podstawy wyrostka kolczystego kręgu. Kręgi trzeci, czwarty i piąty są podobne do siebie anatomicznie. Wyrostki kolczyste są słabo rozwinięte, wyrostki poprzeczne dzielą się na odnogę doczaszkową i doogonową oraz tworzą wspólnie kanał, przez który biegnie triada składająca się z żyły, tętnicy i nerwu kręgowego. Powierzchnie stawowe są tworzone przez wyrostki stawowe doczaszkowe i doogonowe. Szósty krąg jest krótszy i szerszy od piątego. Wyrostek kolczysty jest także lepiej zaznaczony w porównaniu do wcześniejszych kręgów. Różni go od poprzednich kręgów bardziej złożona budowa wyrostka poprzecznego, co pozwala na jego identyfikację radiologiczną (11, 12). Ostatni kręg szyjny, czyli siódmy, upodobniony jest do kręgów piersiowych – charakteryzują go krótszy trzon od C6 oraz lepiej rozwinięty wyrostek kolczysty niż u wcześniejszych kręgów (4, 7, 16).

Kość gnykowa jest narządem podwieszającym i stabilizującym język oraz krtań. Składa się z trzonu kości gnykowej (łac. basihyoideum), od którego odchodzi wyrostek językowy (łac. processus lingualis) osadzony w podstawie języka. W stronę krtani od trzonu biegną rogi krtaniowe (łac. thyrohyoideum), które przechodzą w część chrzęstną i łączą się w chrząstkę tarczowatą. W górę od trzonu wychodzi róg językowy (łac. ceratohyoideum). Kość gnykowa jest podwieszona za sprawą stawu skroniowo-gnykowego, który jest tworzony przez wyrostek rylcowaty kości skroniowej i część bębenkową kości gnykowej. Gałąź kości gnykowej, która zawiesza cały aparat, odchodzi od rogu językowego i dzieli się na część spojeniową (łac. epihyoideum), część rylcowatą (łac. stylohyoideum) oraz chrzęstną część bębenkową (łac. tympanohyoideum) (4, 16). Ostatni element łączy się z wyrostkiem rylcowatym części skalistej kości skroniowej. W przypadku rozwoju osteoartropatii stawu skroniowo-gnykowego skutkującej pęknięciem części skalistej kości skroniowej lub urazu wymienionej okolicy, bez wcześniejszej przebudowy wymienionego stawu może dochodzić do uszkodzenia nerwów przedsionkowo-ślimakowego oraz twarzowego. Wspomniane nerwy wspólnie przechodzą przez przewód słuchowy wewnętrzny, który jest w bliskim sąsiedztwie z wyrostkiem rylcowatym. Nerw twarzowy unerwia ruchowo mięśnie ekspresyjne twarzy, a gałązka odchodząca od niego, nazywana nerwem pośrednim, unerwia czuciowo część języka, przewodu słuchowego zewnętrznego, podniebienia miękkiego oraz gardła. Nerw przedsionkowo-ślimakowy w przewodzie słuchowym wewnętrznym rozdziela się na osobne nerwy: ślimakowy oraz przedsionkowy. Pierwszy odpowiada za zmysł słuchu, a drugi równowagi. Jeśli pęknięcie rozciąga się do otworu poszarpanego, uszkodzeniu ulec mogą przebiegające w tej okolicy nerwy językowo-gardłowy oraz nerw błędny. Pierwszy zaopatruje czuciowo i ruchowo język oraz gardło. Drugi zaopatruje okolice głowy, szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej (10, 11, 23).