Ćwiczenia aktywne jako integralna część każdego programu usprawniania

Inne ćwiczenia

Jednym z podstawowych ćwiczeń przydatnych we wzmacnianiu mięśni kończyn miednicznych jest wstawanie z siadu. Ćwiczenie to wzmacnia mięśnie prostowniki stawu biodrowego i kolanowego i poprawia zakres ruchu w stawach. Siad powinien być wykonany symetrycznie (dla ułatwienia można wykonywać ćwiczenie przy ścianie lub w kącie pokoju). Pozostawienie jednej z kończyn odwiedzionej w siadzie może świadczyć o zmęczeniu ćwiczeniem albo o niechęci do wykonania pełnego zgięcia stawu kolanowego lub skokowego. Możemy skomplikować ćwiczenie, wykonując je na uginającym się, niestabilnym podłożu oraz uzupełniając sekwencję o pozycję „waruj”.

Innym często wykorzystywanym ćwiczeniem aktywnym jest ćwiczenie tańca, czyli uniesienie kończyn piersiowych tak, by zwierzę stało na kończynach miednicznych. Przenosi ono środek ciężkości ku tyłowi, powodując silniejsze obarczanie kończyn miednicznych oraz wyprost stawu biodrowego, kolanowego i skokowego, tym silniejszy, im wyżej podniesiemy kończyny piersiowe. Wzmacniane są mięśnie pośladkowe, mięśnie tylne uda i podudzia, mięśnie grzbietu, zwiększa się elastyczność odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa. Dodatkowo ćwiczenie to stymuluje zmysł równowagi. Możemy ustawić się z przodu lub z tyłu pacjenta i zaczynamy od zachęcenia go do wykonania kilku kroków w tył. Później dołączamy chodzenie do przodu, na boki, możemy również wykonywać tańczenie na lekko pochyłym lub miękkim podłożu. Pamiętajmy jednak, że w związku z charakterem ćwiczenia należy rozważyć zasadność wykonywania go w przypadku pacjentów z chorym kręgosłupem, ograniczonym zakresem ruchu w stawach kończyn miednicznych czy niestabilnością stawów biodrowych.

W ćwiczeniu taczki unosimy kończyny miedniczne do góry (chwytając zwierzę pod brzuchem), przenosząc tym samym środek ciężkości do przodu, zwiększając obciążenie kończyn piersiowych i wymuszając przeprost w odcinku szyjnym kręgosłupa. Jest to również ćwiczenie dedykowane stabilnym ortopedycznie pacjentom. Sprzyja ono doskonaleniu zmysłu równowagi, poprawie koordynacji, wzmocnieniu mięśni grzbietu oraz zwiększeniu elastyczności w odcinku szyjnym kręgosłupa. Zachęcamy zwierzę do wykonywania małych kroków do przodu, do tyłu, na boki.

Jak wspomniano wcześniej, przy planowaniu ćwiczeń aktywnych warto sięgnąć po elastyczne taśmy do ćwiczeń. Po ich odpowiednim ufiksowaniu możemy wykorzystywać je do wspomagania przestawiania kończyn oraz zwiększenia zakresu zgięcia stawu biodrowego i kolanowego. Taśmy takie stanowią dla pacjenta dodatkowy bodziec proprioceptywny. Warto wykorzystać je do treningu oporowego, zarówno na bieżni ruchomej, jak i w normalnych warunkach: przywiązujemy taśmy do szelek, końce pozostają w naszych rękach, w tym czasie właściciel przywołuje do siebie psa, a my kontrolujemy stopień napięcia taśmy i ruch zwierzęcia (gdy głowa jest w górze – pracują przede wszystkim kończyny miedniczne; gdy głowa jest w dole – następuje silne zaangażowanie kończyn piersiowych). Sekwencję kończymy, podchodząc do pacjenta, aby taśmy swobodnie zwisały.

Innym prostym elementem, który można wykorzystać przy ćwiczeniach aktywnych, jest zwykła taśma klejąca. Użyta w odpowiedni sposób, sprawdza się np., kiedy chcemy zachęcić swojego pacjenta do obarczania lewej kończyny miednicznej, gdy zależny nam na wydłużeniu fazy podparcia – otaczamy taśmą palce lewej stopy, gdy chcemy zwiększyć zakres ruchu w stawach – oklejamy palce danej kończyny. Możliwości jest wiele, ponieważ możemy wykorzystać taśmę na więcej niż jednej kończynie. Zwracamy jednak uwagę, by taśma otaczała palce na tyle lekko, by w czasie stania nie ograniczała ich wyprostu – ma stanowić dziwny, nowy element, a nie element powodujący realny dyskomfort czy ból.

Jak widać na wszystkich przytoczonych przykładach, efekty naszej pracy są nierozerwalnie związane ze znajomością specyfiki danego ćwiczenia, dopasowaniem go do potrzeb i możliwości pacjenta, z regularną oceną postępów oraz, co ciekawe, z naszą kreatywnością – zarówno w zakresie modyfikowania ćwiczeń, jak i motywowania pacjenta. Żaden plan usprawniania nie obejdzie się bez odpowiednio dobranej aktywności fizycznej, warto więc zadać sobie trud i zaplanować prosty, a jednocześnie efektywny program ćwiczeń aktywnych.

mgr inż. Urszula Baumgart