Agresja niejedno ma imię. Cz. II. Agresja obronna i ofensywna

Agresja terytorialna

Agresja terytorialna wynika z utożsamiania przez psa terenu zajmowanego przez niego i jego opiekunów z własnym dystansem bezpieczeństwa. Bronionym terytorium są najczęściej: ogród, dom lub mieszkanie, ale i samochód.

Mowa ciała zwierzęcia zależy często od tego, po której stronie płotu znajduje się obiekt ataku. Jeśli psa i obcego osobnika rozdzielają np. ogrodzenie czy zamknięte drzwi, zwierzę zazwyczaj przyjmuje pozycję wysoką. Przekroczenie granicy przez intruza może wywołać zmianę zachowania psa, które, w zależności od jego pewności siebie, może wyglądać dwojako. Pies lękliwy, niepewny siebie przyjmie w tym momencie pozycję niską albo wręcz zrezygnuje z ataku, korzystając ze strategii ucieczki czy rozładowania napięcia przez zabawę lub prezentację sygnałów uspokajających. Osobnik pewny siebie utrzyma wysoką pozycję ciała, jego ewentualny atak na intruza może zakończyć się ugryzieniami o kontrolowanej sile.

Ofiarami agresji terytorialnej bardzo często zostają listonosze, dostawcy, kurierzy. Dla psa sytuacja, w której ktoś narusza jego terytorium, a po oszczekaniu i ewentualnym poszarpaniu nogawek szybko znika, jest ewidentnym dowodem skutecznej obrony, zachowanie agresywne zostaje nagrodzone, więc będzie się powtarzać.

Metody pracy przy agresji terytorialnej mogą być podobne jak przy agresji dystansującej, choć czasem, gdy agresja nie jest zbyt nasilona, a po wejściu intruza na teren pies nie posuwa się do gryzienia, wystarczy konsekwentnie ignorować szczekającego psa i nagradzać go, gdy zaczyna zachowywać się w sposób pożądany przez opiekuna.

Tak jak i w agresji dystansującej, bardzo istotną rolę odgrywa zachowanie opiekuna zwierzęcia. Podnoszenie głosu, karcenie psa może nasilić zachowanie agresywne, tak samo jak głaskanie czy, jak to jest częste u właścicieli niewielkich psów, branie pupila na ręce.

Agresja ze strachu

Choć zarówno agresja dystansująca, jak i terytorialna mają na celu obronę przed intruzem, nie można ich utożsamiać z agresją ze strachu.

Agresja ze strachu ma miejsce wtedy, gdy zwierzę w sytuacji zagrożenia nie ma możliwości przyjęcia strategii ucieczki, albo z przyczyn czysto fizycznych, albo dlatego, że taka reakcja nie istnieje w repertuarze jego zachowań (np. zwierzę trzymane na uwięzi czy w klatce nie nauczy się uciekać).

Zwierzę postawione w sytuacji bez wyjścia przyjmuje pozę niską, jego uszy przylegają do głowy, ogon jest podkulony, oczy szeroko otwarte, źrenice rozszerzone. Może w niekontrolowany sposób oddać mocz i kał oraz opróżnić zatoki okołoodbytowe. Atak jest szybki, gryzienie – niekontrolowane. Nie występuje faza końcowa ani refrakcji – zwierzę może zaatakować ponownie, jeśli tylko zostanie sprowokowane.

Zachowanie agresywne spowodowane strachem może wystąpić u każdego zwierzęcia, jeśli okoliczności zmuszą go, w jego odbiorze, do walki o życie. Jeżeli jednak zwierzę cierpi z powodu zaburzeń lękowych, fobii, ryzyko wystąpienia u niego agresji ze strachu jest znacznie wyższe, a okoliczności takiej reakcji są mniej przewidywalne.

Uzasadniony atak w obronie życia (np. pies schwytany przez obcą osobę czy kot zagoniony przez psa w miejsce bez drogi ucieczki) należy traktować jako zachowanie naturalne. Natomiast agresja wynikająca z zaburzeń emocjonalnych jest poważnym sygnałem do rozpoczęcia terapii.

Ponieważ w przypadku silnego lęku i wynikającej z niego agresji zwierzę może tracić zdolność uczenia się, metoda przeciwwarunkowania nie ma szans powodzenia. Nie można wpłynąć bezpośrednio na zachowanie agresywne wywołane strachem (poza unikaniem sytuacji, które mogą je wywołać). Należy natomiast skupić się na leczeniu patologicznego lęku.

Warto pamiętać, że jednym z czynników, które mogą u psów wywoływać lęk i agresję ze strachu, może być niedoczynność tarczycy.