Zarys lecznictwa zwierząt na ziemiach polskich. 200 lat od powstania pierwszej polskiej szkoły weterynaryjnej

Rok później powołano oddział weterynaryjny w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie (tzw. druga szkoła wileńska), który funkcjonował przez 10 lat (1832-1842). Akademia posiadała prawo nadawania stopni weterynaryjnych: starszego lekarza weterynaryjnego, młodszego lekarza weterynaryjnego i pomocnika weterynarii. Proces dydaktyczny prowadzono na wzór szkół zachodnich, a kadrę tworzyli wspomniani wcześniej Bojanus, Adamowicz, Muyschel. Spośród wybitnych absolwentów należy wymienić Napoleona Halickiego – późniejszego profesora i dyrektora Szkoły Weterynaryjnej w Charkowie czy też Edwarda Ostrowskiego – założyciela i dyrektora Szkoły Weterynaryjnej w Warszawie. Szkołę zamknięto w 1842 r. na wniosek urzędników wrogo nastawionych do wszelkich przejawów polskości. Do tego roku szkołę ukończyło ogółem 180 osób, niestety nie są znane tytuły, jakie uzyskali poszczególni absolwenci. Wiadomo jedynie, że były to stopnie od pomocnika weterynaryjnego III klasy do lekarza weterynaryjnego I klasy (1).

W 1824 r. powołano do życia Instytut Weterynarii, zwany też Szkołą Weterynaryi w Instytucie Agronomicznym w Burakowie pod Warszawą (działał do 1831 r.). Szkołę prowadził dr med. Adam Rudnicki, wychowanek Uniwersytetu Jagiellońskiego. Placówka miała charakter niższej szkoły praktycznej, której zadaniem było nauczanie przede wszystkim kadr weterynaryjnych dla wojska. Wg F. Erlickiego instytut wykształcił jedynie 12 absolwentów do 1831 r. (9).

W 1840 r. powołano Szkołę Weterynarzy w Warszawie, w której działalności możemy wyróżnić dwa okresy: polski w latach 1840-1873 i drugi rosyjski przypadający na lata 1874-1915. Rada Administracyjna Królestwa Polskiego powołała z dniem 21 stycznia 1840 r. Szkołę Weterynarzy w Warszawie. W 1846 r. wprowadzono nową nazwę (Szkoła Weterynaryjna), a słuchaczami mogli być absolwenci 4. klasy gimnazjum. Nauka początkowo trwała 3 lata, ale w 1858 r. wprowadzono kurs czteroletni. W 1861 r. placówka uzyskała prawo nadawania stopnia „weterynarz” i „magister nauk weterynaryjnych”. Dyrektorami szkoły byli: Fryderyk Jakob, Edward Ostrowski, Otton Eichler oraz Piotr Seifman. W 1874 r. szkoła stała się jedną z rosyjskich uczelni na terenie Królestwa, w 1889 r. zmieniła nazwę na Warszawski Instytut Weterynaryjny, do której w 1913 r. dodano słowo „Aleksiejewski” na cześć następcy tronu rosyjskiego (1, 9, 11).

W drugiej połowie XIX w. do Wilna i Warszawy, jako ośrodków kształcenia kadr weterynaryjnych, dołączył Lwów. 27 grudnia 1880 r. ukazało się Cesarskie Postanowienie Najwyższe nakazujące założenie we Lwowie Szkoły Weterynaryjnej. Jej otwarcie nastąpiło 1 października 1881 r. (działała pod nazwą C.K. Szkoła Weterynarii we Lwowie). Organizację powierzono prof. dr. Piotrowi Seifmanowi. Od początku placówka była uważana za szkołę wyższą z językiem polskim jako językiem wykładowym. Wykładowcami byli: prof. dr Piotr Seifman, prof. dr Henryk Kadyi, prof. dr Antoni Barański. Funkcje dyrektora pełnili prof. dr Piotr Seifman (1881-1894) i prof. dr J. Szpilman (1894-1896). W 1896 r. przeprowadzono reformę szkoły. Od kandydatów wymagano świadectwa dojrzałości, przedłużono czas trwania studiów do 4 lat i zrównano prawa i obowiązki słuchaczy z innymi uczelniami akademickimi.

Tym samym zakończył się okres szkolnictwa zawodowego i rozpoczęła się era akademicka w nauczaniu weterynarii. Powołano Akademię Weterynarii we Lwowie (działającą w latach 1896-1918). W związku z powyższymi zmianami uczelnia od 1896 r. zmieniła nie tylko strukturę organizacyjną, ale także nazwę. Rektorem z mianowania został prof. dr Józef Szpilman. W 1902 r. zatwierdzono statut akademii, a w 1908 r. uczelnia uzyskała prawa nadawania stopnia naukowego – doktora nauk weterynaryjnych (łac. doctor medicine veterinariae). 23 kwietnia 1909 r. na podstawie rozporządzenia cesarskiego przyznano akademii pełne uprawnienia uniwersyteckie. Do końca 1918 r. wydano 511 dyplomów lekarsko-weterynaryjnych, a 17 osobom nadano stopień doktora nauk weterynaryjnych (12, 13).

Podsumowanie

Lecznictwo zwierząt na ziemiach polskich przeszło daleką drogę, która nie jest dostatecznie poznana. Skromne dotychczas odkryte materiały źródłowe nie pozwalają na pełne odtworzenie skali i sposobów działania w tym zakresie od średniowiecza do momentu utworzenia pierwszych szkół weterynaryjnych. Rysuje się tu zadanie dla lekarzy weterynarii, historyków weterynarii i medycyny polegające na poszukiwaniu źródeł materialnych mogących wzbogacić naszą wiedzę o działalności weterynaryjnej przed powołaniem pierwszych weterynaryjnych placówek edukacyjnych.