Dysplazja stawów biodrowych u psów – czy nadal sprawia problemy diagnostyczne?

Analiza zdjęć RTG

Analiza radiogramów stawów biodrowych w projekcji OFA w pierwszej kolejności obejmuje ocenę prawidłowego ułożenia pacjenta. Niesymetryczne ułożenie pacjenta wypacza obraz stawów biodrowych, co może doprowadzić do błędnej ich oceny: niestwierdzenia dysplazji w przypadku jej obecności lub omyłkowego jej rozpoznania w przypadku prawidłowych stawów biodrowych. Często popełnianym błędem ułożenia jest niesymetryczne ustawienie miednicy. Strona miednicy znajdująca się dalej od kasety charakteryzuje się pozornie powiększonym otworem zasłonowym i pomniejszonym talerzem biodrowym. Głowa kości udowej wydaje się ciaśniej osadzona w pozornie głębokiej panewce. Z kolei znajdująca się bliżej kasety strona miednicy charakteryzuje się pomniejszonym otworem zasłonowym i powiększonym talerzem biodrowym. W efekcie głowa kości udowej wydaje się luźno osadzona w pozornie płytkiej panewce.

Kolejnym, często popełnianym błędem ułożenia jest niedostateczne zrotowanie kończyn miednicznych, co również utrudnia interpretację stopnia wpasowania głowy kości udowej w panewkę, co w konsekwencji prowadzić może do błędnego rozpoznania (ryc. 5). Należy pamiętać, że prawidłowa interpretacja zdjęć rentgenowskich niewątpliwie koreluje z doświadczeniem lekarza, a ze względu na różnice rasowe występujące w obrazie stawów biodrowych każdy przypadek należy traktować indywidualnie.

Prawidłowy obraz rentgenowski stawów biodrowych charakteryzuje się m.in.: 1) głęboką panewką; 2) okrągłą i równą głową kości udowej, która jest ciasno wpasowana w panewkę; 3) gładką i niepogrubioną szyjką kości udowej; 4) brakiem cech wtórnej choroby zwyrodnieniowej stawu (16; ryc. 7). Wskaźnikiem ułatwiającym ocenę wpasowania głowy kości udowej w panewkę (innymi słowy – stopnia nadwichnięcia stawu biodrowego) jest pomiar kąta Norberga (ang. NA – Norberg angle). Sposób pomiaru kąta Norberga przestawia ryc. 6. Im mniejszy NA, tym stopień nadwichnięcia stawu biodrowego jest większy, a ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej wzrasta. Z obserwacji Ollsona wynika, iż kąt NA < 105 stopni wskazuje na nieprawidłowe ukształtowanie stawu biodrowego, tak więc wartość 105 stopni jest minimalnym wynikiem, który pozwala stwierdzić, że obraz radiologiczny stawów biodrowych pacjenta nie wskazuje na ryzyko rozwoju CHD (14, 15). Pomiar kąta Norberga jest wykonywany osobno dla lewego i prawego stawu biodrowego, jego pomiar jest miarodajny wyłącznie w przypadku prawidłowo wykonanej projekcji OFA.

W Pracowni Diagnostyki Obrazowej analizę stawów biodrowych przeprowadza się, uwzględniając wiek pacjenta:

1. U zwierząt młodych, u których istotną kwestią jest ocena luźności stawów biodrowych, przeprowadza się pomiar kąta Norberga oraz analizuje się obraz stawów biodrowych na radiogramie z dystrakcją. W przypadku obecności zmian zwyrodnieniowych lub przy ewidentnym nadwichnięciu stawów biodrowych w projekcji OFA badanie z dystrakcją nie jest konieczne.
2. U zwierząt dorosłych, u których widoczne są najczęściej skutki dysplazji, analizuje się różnego stopnia zmiany zwyrodnieniowe, ewentualnie posiłkując się w rozpoznaniu pomiarem kąta Norberga.

Do najwcześniej widocznych w obrazie rentgenowskim zmian zwyrodnieniowych w przypadku dysplazji stawów biodrowych należy linia Morgana (ryc. 8). Jest ona widoczna w postaci cienia zlokalizowanego w doogonowej części szyjki kości udowej. Udowodniono, że u psów młodych (w wieku 6-7 miesięcy) pojawienie się tej linii zwiększa możliwość wystąpienia typowych zmian dysplastycznych u pacjentów w starszym wieku (13). Wraz z rozwojem procesu chorobowego obserwuje się różny stopień nasilenia zmian zwyrodnieniowych (ryc. 9a, b; 10a, b, c, d).

Ocena stawów biodrowych według autoryzowanych schematów OFA i FCI może być przeprowadzana jedynie przez wykwalifikowanych lekarzy weterynarii. W naszym kraju przyjęta została 5-stopniowa skala oceny (od A do E), opracowana przez Fédération Cynologique Internationale – FCI (17; tab. 1)

Podsumowanie

• Podstawą oceny dysplazji stawów biodrowych w projekcji OFA jest prawidłowo wykonany radiogram. Ocena CHD nie jest możliwa przy nieprawidłowo wykonanej projekcji. Każdy źle wykonany radiogram należy powtórzyć.
• U zwierząt młodych, u których nie zakończył się wzrost, prawidłowy obraz stawów biodrowych w projekcji OFA nie pozwala na wykluczenie CHD. Badanie pacjenta musi być połączone ze zdjęciem z dystrakcją i/lub testem ortopedycznym.
• Badaniu w kierunku CHD powinny być poddane wszystkie psy ras predysponowanych, nawet gdy nie wykazują one objawów klinicznych. Badanie można rozpocząć u psów pomiędzy 14. a 16. tygodniem życia.