Przegląd wybranych chorób pasożytniczych kotów

Nematodozy płucne – niedoceniane zagrożenie

W ostatnich latach w Europie wzrasta liczba przypadków nematodoz płucnych u kotów domowych. Najczęściej dochodzi do zarażeń nicieniem Aelurostrongylus abstrusus. Coraz częściej spotyka się jednak inwazje wywołane przez Capillaria aerophila i Troglostrongylus brevior (15, 16). Elurostrongyloza to jedna z najistotniejszych klinicznie chorób pasożytniczych kotów. Cykl rozwojowy Aelurostrongylus abstrusus jest złożony. Dorosłe postacie nicienia bytują w płucach zarażonego zwierzęcia, przede wszystkim w pęcherzykach płucnych i oskrzelikach (17, 18). Do zarażenia dochodzi w wyniku zjedzenia inwazyjnej larwy L3, obecnej w żywicielu pośrednio, którym są ślimaki nagie lub oskorupione lub w żywicielu paratenicznym, którymi są gryzonie, ptaki, płazy (19). Larwy migrują naczyniami limfatycznymi do płuc, w których dojrzewają (20). Ze złożonych przez samicę w płucach jaj wylęgają się larwy, które poprzez odkrztuszanie i połknięcie dostają się do przewodu pokarmowego. Następnie są wydalane wraz z kałem do środowiska (21). Cykl rozwojowy Troglostrongylus brevior jest podobny do cyklu A. abstrusus. Różnice dotyczą możliwości zarażenia kociąt drogą śródmaciczną lub laktogenną (22) i lokalizacji w płucach, ponieważ T. brevior bytuje w małych lub dużych oskrzelach. Okres prepatetny wynosi od 4 do 6 tygodni w przypadku obu gatunków (17). W przypadku Capillaria aerophila (syn. Eucoleus aerophilus) cykl życiowy nie został dokładnie poznany. Rezerwuarem tego pasożyta są lisy. W Polsce odsetek zarażenia u lisów sięga 76,2% (23). Uważa się, że żywicielem pośrednim pasożyta są dżdżownice. Żywiciele parateniczni są tacy sami jak w przypadku A. abstrusus (24). W przypadku C. aerophila okres prepatentny jest krótszy i wynosi 25-29 dni. Pasożyt lokalizuje się w tkance łącznej otaczającej tchawicę i oskrzela (25). C. aerophila u większości zarażonych kotów powoduje przewlekłe zapalenie oskrzeli. Nicień ten wykazuje potencjał zoonotyczny (26). T. brevior jest diagnozowany najczęściej u kotów młodych, poniżej 1. roku życia. Na zarażenia tymi pasożytami są najbardziej narażone koty mające nieograniczony dostęp do środowiska zewnętrznego (27). U zarażonych kotów obserwuje się objawy takie jak kaszel, kichanie i utrudnione oddychanie (28). Pierwszymi nieswoistymi objawami są gorączka, ospałość i spadek wagi (27). Standardową metodą do wykrywania tych nicieni jest badanie koproskopowe przy użyciu techniki Baermanna. Negatywny wynik tego badania może być jednak konsekwencją badania próbki w okresie prepatentnym, w którym w kale nie występują larwy (29, 30). Do wykrywania zarażeń na tle C. aerophila wystarczające jest badanie kału metodą flotacji. Metoda Baermanna wyklucza jednak inwazje mieszane. Koty wychodzące, u których występują ostre lub przewlekłe objawy ze strony układu oddechowego, powinny być badane w kierunku nicieni płucnych.

Reklama

Toksoplazmoza

To jedna z najczęstszych chorób pasożytniczych występujących u prawie wszystkich zwierząt stałocieplnych. Koty domowe i inne kotowate jako żywiciele ostateczni Toxoplasma gondii odgrywają główną rolę w rozprzestrzenianiu się oocyst. Światowa prewalencja u kotów domowych wynosi około 30-40%, w Polsce – 50-75%. Pasożyt występuje w trzech stadiach inwazyjnych – sporozity, tachyzoity oraz bradyzoity. Sporozoity występują w sporulowanych oocystach, które charakteryzują się wyjątkową odpornością na warunki środowiskowe. W klimacie umiarkowanym są w stanie przetrwać bardzo długo, od kilku miesięcy do kilku lat. Oocysty są w stanie przeżyć do 54 miesięcy w temperaturze 40°C, 106 dni przy temperaturze -10°C i minutę w temperaturze 60°C. Oocysty nie stają się inwazyjne od razu po wydaleniu. Najczęściej po 2-5 dniach ulegają sporulacji i dopiero wtedy stają się inwazyjne. Wydalanie oocyst trwa zwykle od 1 do 3 tygodni i jest ono najintensywniejsze między 2. a 5. dniem. Żywicielami pośrednimi są wszystkie gatunki ssaków, a także ptaki, gady i ryby. Do zarażenia dochodzi głównie w wyniku spożycia tkanek zawierających pierwotniaki. Poza drogą pokarmową możliwe są również zarażenia śródmaciczne i poprzez transfuzję krwi. W ostatnich latach pojawiła się też ciekawa hipoteza, mówiąca o możliwości transmisji pasożyta przez kleszcze, na co może wskazywać obecność DNA T. gondii u kleszcza łąkowego. Odkleszczowe zarażenie toksoplazmozą nie zostało jednak do tej pory potwierdzone. Taka droga zarażenia tłumaczyłaby jednak znaczny procent zarażeń wśród zwierząt owadożernych i roślinożernych (31). Przebieg choroby i wystąpienie objawów zależą od wielu czynników, wśród których znajdują się: intensywność inwazji, szczepu pasożyta, status immunologiczny zwierzęcia i jego wieku, źródło zarażenia oraz lokalizacji pasożyta w tkankach. Objawowa postać toksoplazmozy znacznie częściej występuje u kotów niż u psów. T. gondii mogą umiejscowić się w układzie nerwowym, nabłonku jelit i komórkach układu fagocytarnego (32). Objawy kliniczne są obserwowane zwykle u młodych kotów i mogą one doprowadzić do śmierci zwierzęcia. Najczęściej obserwuje się objawy ze strony układu nerwowego, wątroby, płuc i gałki ocznej (33), jest to związane z umiejscowieniem się pasożyta w tych narządach. Najcięższym przebiegiem charakteryzuje się wrodzona postać toksoplazmozy. W jej przebiegu rozwija się zapalenie wątroby, dróg żółciowych, mózgu. Jelitowa postać toksoplazmozy rozwija się przede wszystkim u kotów po spożyciu bradyzoitów obecnych w tkankach. Postać ta rozwija się u 10-20% zarażonych kotów. Objawia się biegunką z jelita cienkiego, która może samoistnie ustępować. Możliwe jest rozwinięcie się postaci układowej po przechorowaniu formy jelitowej. Uogólniona toksoplazmoza charakteryzuje się występowaniem zapalenia płuc, które może się rozwinąć i przemienić w zespół ostrej niewydolności oddechowej oraz wstrząs septyczny (31). Toksoplazmoza może mieć także przebieg bezobjawowy, ale zarażone zwierzęta wydalają oocysty do środowiska zewnętrznego (34). Rozpoznawanie nie należy do najłatwiejszych ze względu na morfologię pierwotniaka i specyfikę jego cyklu życiowego. Diagnostyka i interpretacja wyników wymagają wielotorowego podejścia. Standardowo wykonywanymi badaniami są testy ELISA służące do wykrywania przeciwciał klas IgG i IgM, test immunofluorescencji pośredniej (IFAT) oraz PCR. Przeciwciała IgM pojawiają się zwykle po upływie 2-4 tygodni od zarażenia. Obecność tych przeciwciał nie jest jednoznaczna z wydalaniem oocyst przez kota. Ważne jest określanie dynamiki zmian tych przeciwciał w czasie, diagnozowanie nie powinno opierać się na ich jednorazowym pomiarze. Z kolei przeciwciała IgG wykrywalne testem ELISA pojawiają się po 3 tygodniach od zarażenia. Ich miano wzrasta w ciągu 6-8 tygodni. Uzyskanie pojedynczego wyniku nie musi oznaczać aktywnej lub niedawno przebytej inwazji. O aktywnej lub ostrej postaci informuje wzrastające 4-krotnie miano w odstępie 2-4 tygodni (31, 35).