Rehabilitacja po operacyjnym leczeniu dysplazji stawu biodrowego metodą resekcji głowy i szyjki kości udowej (FHNO) oraz po potrójnej osteotomii miednicy (TPO)

Rehabilitacja po TPO

Potrójna osteotomia miednicy jest zabiegiem bardziej inwazyjnym od FHNO i usprawnianie pacjentów po jej zastosowaniu przebiega z większą ostrożnością i ograniczeniami.

Magnetoterapia

Od pierwszego dnia po operacji wskazane jest wdrożenie zabiegów magnetoterapii. Pole magnetyczne wpływa na cząstki materii, w tym na organizmy żywe, ze względu na ich podatność magnetyczną (4). W zależności od składu atomowego i molekularnego danego ciała występuje mniejsze lub większe przyciąganie cząsteczek. Magnetoterapia jest zabiegiem stymulującym gojenie kości poprzez wpływ na kanały wapniowe zależne od napięcia i ich otwieranie, co wspomaga napływ jonów wapnia do komórek. Masowa migracja jonów wywołuje efekt piezoelektryczny, który przyspiesza proces gojenia kości (4). Poza gojeniem kości do efektów terapeutycznych magnetoterapii zalicza się:

• działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne,
• stymulację krążenia oraz przyspieszenie drenażu tkanek.

Zabiegi z wykorzystaniem pulsacyjnego pola magnetycznego prowadzi się przez pierwsze pięć dni codziennie, kolejne w odstępie dwóch, trzech dni. Seria obejmuje minimum 10 zabiegów, ale może być wydłużona w zależności od potrzeb.

Pozostałe zabiegi wdrażane w okresie wczesnym to ćwiczenia PROM, w początkowych tygodniach wyłącznie w płaszczyźnie strzałkowej, zimnolecznictwo, z uwzględnieniem lokalizacji implantów metalowych, opcjonalnie taping oraz laseroterapia wysokoenergetyczna w celu ograniczenia ewentualnego stanu zapalnego. Laseroterapia może potencjalnie stymulować chrząstkę wzrostową i z tego względu u pacjentów w wieku wzrostowym zaleca się wykonywanie zabiegów symetrycznie na obie kończyny, w tym wypadu na oba stawy biodrowe (8). Należy również wprowadzić techniki manualne, które będą uwzględniać aktualny stan kliniczny pacjenta. Ogólne wskazania, jak również metodyka przeprowadzenia poszczególnych zabiegów są takie jak w przypadku rehabilitacji po FHNO.

Kinezyterapię aktywną rozpoczyna się po szóstym, ósmym tygodniu od zabiegu operacyjnego, od wdrożenia bieżni wodnej oraz prostych i bezpiecznych ćwiczeń aktywnych stymulujących obarczanie kończyny. Po osiągnięciu zrostu kostnego ćwiczenia na bieżni, jak również na lądzie należy zintensyfikować, skupiając się na mięśniach zadu, zwłaszcza mięśniach prostownikach i odwodzicielach stawu biodrowego. Na tym etapie usprawniania dozwolone jest wykonywanie ćwiczeń omówionych w części poświęconej FHNO.

Ćwiczenia aktywne AROM

Ćwiczenia czynnego zakresu ruchu stanowią nieodłączną część postępowania usprawniającego u pacjentów po FHNO. Powolne, początkowo krótkie spacery na smyczy, z zachęcaniem do obarczania kończyny powinny być wdrożone już pierwszego dnia po operacji. Bardzo istotne jest, aby opiekun zwierzęcia bacznie obserwował, czy pies porusza się na trzech, czy czterech kończynach, i dostosowywał ruch do możliwości zwierzęcia. Doświadczenie autorki pokazuje, że w przypadku opóźnionego podjęcia pracy kończyną operowaną psy, szczególnie małych ras, doświadczają trudności w powrocie do prawidłowej biomechaniki stępa czy kłusu.

Ponadto mogą się pojawić trudne do opracowania ograniczenia ruchomości, począwszy od zmniejszenia elastyczności więzozrostu, po przykurcze mięśni zginaczy i przywodzicieli stawu biodrowego, zginaczy stawu kolanowego, a nawet palców. Dlatego należy położyć nacisk na ostrożną aktywność ruchową poprzez stopniowe wydłużanie spacerów, a na dalszym etapie, od drugiego tygodnia, na ćwiczenia aktywne celowane na poprawę ROM oraz czucia głębokiego (4). W tym celu korzysta się głównie z ćwiczeń na cavaletti, w pozycji tańca z początkowym ustawieniem kończyn piersiowych na podeście sięgającym do wysokości stawu nadgarstkowego pacjenta, pivotów w obie strony, z przewagą ćwiczeń na stronę kończyny operowanej, wchodzenia po schodkach, ćwiczenia zmian pozycji i ścieżek sensomotorycznych.

Na dalszym etapie usprawniania, kiedy zwierzę w pewny sposób obarcza kończynę podczas spacerów i w spontanicznej aktywności, uzasadnione jest wdrożenie treningu siły mięśniowej, co pozwoli na szybsze odbudowanie masy mięśniowej. W tym celu najlepiej jest skorzystać z treningu setami, w którym każdy z nich będzie składał się z trzech, czterech ćwiczeń na mięśnie kończyn miednicznych ułożonych w ten sposób, aby naprzemiennie: angażować mięśnie antagonistyczne, stosować ćwiczenia dynamiczne i statyczne oraz ćwiczenia na wydłużonych i skróconych włóknach mięśniowych (9).

Przykładowy set może wyglądać następująco:

1. toczenie piłki w kształcie orzeszka,
2. ćwiczenie siad – wstań,
3. pivoty do boku,
4. utrzymanie w pozycji tańca, z wysokim podparciem kończyn piersiowych.

Techniki manualne

W zależności od wyników oceny zoofizjoterapeutycznej wskazane może się okazać uzupełnienie protokołu o zabiegi manualne, takie jak między innymi:

• stretching pasywny poprzedzony ćwiczeniami lub masażem, przy występujących przykurczach mięśniowych,
• masaż rozluźniający na okolice ciała, w których występuje przeciążenie (np. przeciwległa kończyna, grzbiet, obręcz kończyn piersiowych),
• manipulacja powięzi lub inne techniki powięziowe w przypadku ograniczonego ślizgu, densyfikacji w obrębie powięzi,
• terapia blizny w celu optymalizacji modelowania blizny pooperacyjnej.

Podsumowanie

Powyższy artykuł miał na celu przybliżenie różnych opcji terapeutycznych możliwych do zastosowania u pacjentów po operacyjnym leczeniu dysplazji stawu biodrowego. Każdy przypadek należy jednak traktować indywidualnie i dostosować plan rehabilitacji do aktualnego stanu i potrzeb pacjenta w gabinecie zoofizjoterapeutycznym.