Stres u zwierząt – czy na pewno wiemy już o nim wszystko?

Fizjologia stresu

Wyróżniamy dwa układy tworzące najważniejsze mechanizmy odpowiedzi na stres.

Pierwszym z nich jest część współczulna układu nerwowego, której ośrodki znajdują się w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym. Kluczową rolę ogrywają tu adrenalina i noradrenalina, które są wydzielane przez rdzeń nadnerczy w warunkach stresu. Hormony te przyśpieszają częstotliwość rytmu serca i ciśnienie krwi oraz rozkład glikogenu do glukozy, co pozwala na stawienie czoła zagrożeniu (1, 2). Warto zauważyć, że strategie przetrwania wymagają umiejętności do selektywnej reakcji w warunkach stabilnych i szybkiej reakcji adaptacyjnej w środowisku zmiennym. Tak więc zwierzęta muszą wykazywać się dużą podzielnością uwagi, elastycznością i skupieniem, aby móc się zaadaptować. Jednak nadmierne skupienie czy rozproszenie mogą prowadzić do zaburzeń zachowania przejawiających się nadmierną aktywnością i nadpobudliwością lub otępiałością i brakiem reakcji. Prawdopodobnie główną rolę w procesie regulacji proporcji pomiędzy rodzajami reakcji odgrywa miejsce sinawe (łac. locus coeruleus), które jest odpowiedzialne za wydzielanie noradrenaliny (3).

Drugim układem jest oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa, która odgrywa ważną rolę w adaptacji organizmu i odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. Oś ta obejmuje następujący łańcuch oddziaływań: uwolnienie w podwzgórzu hormonu uwalniającego kortykotropinę → uwolnienie ACTH w przysadce → uwolnienie glikokortykosteroidów w nadnerczach. Glikokortykosteroidy wywierają wpływ na gospodarkę węglanową, białkową i tłuszczową, a więc reakcja ta dostosowuje procesy przemiany materii w organizmie do wymogów sytuacji, w której znalazło się zwierzę (2).

Mechanizmy te dobrze radzą sobie w sytuacjach, gdy organizm jest wystawiony na działanie krótkotrwałego stresu. Jednak należy pamiętać, że zwierzęta towarzyszące człowiekowi często są narażone na działanie stresu chronicznego, który może prowadzić do wtórnych problemów zdrowotnych i behawioralnych (1).
...