Z pasją w teren. Rozmowa z lek. wet. Kurtem Bachem

Większość kulawizn dotyczy kończyn miedniczych. Jakie czynniki zwiększają ich podatność w tym zakresie?

Większość przypadków kulawizny spowodowana jest przez urazy rogu w bocznej racicy kończyn tylnych lub DD w racicach kończyn tylnych. Ze względu na to, że kończyny tylne przez większość dnia mają kontakt z gnojowicą i są przez większość czasu brudne, bariera skórna jest osłabiona i wzrasta ryzyko wystąpienia DD. Boczne racice kończyn tylnych są zazwyczaj większe niż przyśrodkowe i w związku z tym są też bardziej obciążone. Dodatkowo pogłębia to krowia postawa kończyn, która występuje u większości krów mlecznych.

Czas podjęcia leczenia jest najważniejszy w zapobieganiu wystąpienia kulawizny kończyn tylnych, niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z DD, czy urazami rogu. W obu przypadkach należy podjąć działania szybko i dobrać odpowiednie leczenie.

W Polsce dość częstymi problemami są zanokcica oraz wrzody podeszwy rogowej racicy. Jakie czynniki są uważane za dominujące w zakresie kulawizn poza granicami Polski?

W większości krajów europejskich i w Ameryce Północnej najczęściej występujące problemy będące przyczyną kulawizn to DD oraz wrzód podeszwy. W Irlandii, Nowej Zelandii i innych krajach, w których dominuje chów pastwiskowy, głównym problemem jest choroba białej linii, często skutkująca wystąpieniem ciężkiej kulawizny. Z kolei w tych krajach DD jest rzadkim schorzeniem.

Jakie są główne przyczyny zakażeń na tle bakteryjnym w obrębie racic? Jakimi czynnikami zmniejszającymi ryzyko zachorowań należy się w tym zakresie posiłkować?

Jeśli chodzi o profilaktykę, to najważniejsze jest utrzymywanie suchej i zdrowej skóry wokół racic, co jest praktycznie niemożliwe do osiągnięcia w przypadku obór wolnostanowiskowych.

Do środków używanych profilaktycznie do kąpieli racic należą siarczan miedzi i formaldehyd. Stosowanie każdego z tych środków ma swoje negatywne konsekwencje. Miedź, zawarta w gnojowicy, może gromadzić się w glebie, co w konsekwencji może negatywnie wpływać na wzrost kukurydzy i innych zbóż. Formaldehyd jest drażniący dla skóry i ma działanie karcynogenne dla człowieka. Wielu korektorów racic nie chce przeprowadzać zabiegów na racicach poddanych kąpielom z formaldehydem.

Z tych też względów zalecam, aby hodowcy sięgali po alternatywne rozwiązania, takie jak komercyjne produkty do kąpieli racic, nawet jeśli są bardziej kosztowne.

Na czym polega skuteczny system monitorowania i zwalczania kulawizn u krów mlecznych na farmach? W jakim stopniu zmniejsza on ryzyko pojawienia się kulawizn?

Najprostszą i najbardziej skuteczną metodą jest prowadzenie przez przeszkolonego pracownika oceny stopnia kulawizny u wszystkich krów. Obserwacje powinny odbywać się w odstępach tygodniowych lub miesięcznych, gdy krowy są prowadzone na udój lub z niego wracają. W Wielkiej Brytanii jest to metoda stosowana rutynowo w wielu stadach mlecznych i pozwala na znaczne ograniczenie liczby kulawizn wśród krów, przy zastrzeżeniu, że ocena przeprowadzona została prawidłowo, a leczenie podjęto natychmiast po wykryciu kulawizny. Niektóre badania wskazują spadek przypadków kulawizn o ponad 50% przy stosowaniu tej metody.

Obecnie w opracowaniu są specjalne kamery przemysłowe oraz heat time systems, które z pewnością będą odgrywały pewną rolę w przyszłości. Nie wierzę jednak, by jakikolwiek automatyczny system był obecnie wystarczający. Gdy zostanie wykryte zwierzę z kulawizną, nadal niezbędna jest reakcja ze strony osób zajmujących się stadem.

Co, oczywiście poza specjalistycznymi badaniami klinicznymi, może się przydać podczas oceny stopnia kulawizny?

Niezbędny jest poskrom do korekcji racic, który pozwoli na prawidłowe badanie kliniczne krowy, u której stwierdzono kulawiznę. Jeśli używamy noża do racic, chcemy założyć opatrunek lub bloczek, kopyto musi być odpowiednio umocowane. W zlokalizowaniu chorego obszaru racicy bardzo pomocny może być tester racic. Kątomierz do kopyt może być przydatny lekarzom weterynarii, którzy chcą ocenić technikę korekcji zastosowaną przez korektora racic.

Jak dokonać oceny stopnia kulawizny u bydła w obiektach o trybie uwięziowym?

Jest to oczywiście duże wyzwanie. Polecam przejść się pomiędzy krowami, gdy wypoczywają, a następnie obserwować je, gdy wstają. Czy któreś krowy mają problem ze wstaniem? Gdy krowy stoją, należy zwrócić uwagę na nierównomierne obciążenie kończyn. Czy krowa stale przenosi ciężar ciała z kończyny na kończynę? Z kolei urazy stawu skokowego, rany na bocznej powierzchni kończyny i miednicy mogą świadczyć o tym, że krowa dużo odpoczywa i ma problem ze wstawaniem.

Jakie gałęzie bujatrii wzbudzają Pana największe zainteresowanie?

Od ukończenia studiów weterynaryjnych zajmuję się kulawiznami u bydła. Moja praca magisterska dotyczyła wykrywania DD, a w mojej pracy doktorskiej badam zmiany racic w okresie wycielenia. Zdałem duński egzamin dla korektorów racic, a teraz uczę tej sztuki innych.

Wolę pracować nad zarządzeniem zdrowiem całego stada niż jako lekarz w przychodni zajmujący się pojedynczymi zwierzętami. Zawsze lubiłem rozmawiać z hodowcami oraz innymi specjalistami związanymi z hodowlą bydła i obserwować proces wdrażania zmian poprawiających zdrowie stada.

Poza kulawiznami zawsze interesowało mnie leczenie mastitis i zdrowie cieląt.

Rozmawiała: Monika Mańka