Szczepienia jako opłacalna praktyka w zarządzaniu stadem

Zaznaczyć należy, iż produkcja autoszczepionek ograniczona jest niemal w całości do prewencji oraz leczenia chorób bakteryjnych. Coraz częściej bowiem narastająca oporność bakterii na chemioterapeutyki stosowane w leczeniu zwierząt, przypadki reinfekcji mimo stosowanej terapii, spadku nieswoistej odporności organizmu zwierzęcia czy też braku dostępności szczepionek komercyjnych jesteśmy zmuszeni szukać innej drogi postępowania.

Przykładem zastosowania auto­szczepionek jest ich użycie w terapii mastitis w przebiegu zakażenia Staphylococcus aureus. W Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie przeprowadzono badania oceniające skuteczność działania autoszczepionek zawierających specyficzny szczep S. aureus jako monoterapii, terapii skojarzonej z cefuroksymem, a także samego cefuroksymu w leczeniu podklinicznych zapaleń wymienia w grupie 45 krów. Kryteriami przyjętymi jako obowiązujące do zakwalifikowania zwierząt były: wiek 2-3 lata, ten sam etap laktacji, zapalenie ograniczone do 2 ćwiartek wymienia oraz izolacja z mleka Staphylococcus aureus jako jedynego patogenu. Identyfikacja gronkowca złocistego oparta była na badaniu hodowlanym i PCR. Wszystkie szczepy posiadały ten sam genotyp.

Na bazie wyizolowanego szczepu została przygotowana autoszczepionka. Krowy zostały podzielone na 3 grupy, z których pierwsza otrzymywała antybiotyk (cefuroksym), druga – autoszczepionkę podaną zgodnie ze znaną metodyką jednorazowo w okolicę nad węzłem chłonnym nadwymieniowym, natomiast trzecia – równocześnie cefuroksym i autoszczepionkę podaną w okolicę nad węzłem chłonnym nadwymieniowym, przy czym pierwszy dzień podania leku był również dniem aplikacji autoszczepionki. Efekty eliminacji S. aureus z mleka krów wyselekcjonowanych do eksperymentu mierzono poprzez porównanie ilości CFU S. aureus w 1 ml mleka po 7, 21 oraz 35 dniach terapii. W grupie otrzymującej tylko antybiotyk po 7 dniach u 60% krów nie stwierdzono obecności gronkowca w mleku, w grupie otrzymującej autoszczepionkę eliminacja patogenu z mleka stwierdzona była zaledwie w 40%, natomiast tygodniowa terapia skojarzona autoszczepionki z antybiotykiem dała 100-proc. eliminację bakterii.

Na uwagę zasługuje obraz dynamiki zakażenia Staphylococcus aureus podczas dalszego okresu leczenia. O ile bowiem w przypadku terapii skojarzonej zarówno w 21., jak i w 35. dniu leczenia nie stwierdzono bakterii w próbkach mleka, o tyle w przypadku zastosowania samego antybiotyku liczba zwierząt, u których nie stwierdzono gronkowca, spadła w 21. i 35. dniu do 40%. Natomiast w przypadku autoszczepionki zwiększała się sukcesywnie w 21. dniu do 53%, a w 35. dniu – do 60%. Przeprowadzone doświadczenie świadczy o długoterminowej skuteczności działania terapii dwutorowej i może posłużyć jako model rozwiązania problemu przewlekłego mastitis w gospodarstwie. Zastosowanie szczepionek komercyjnych w zwalczaniu mastitis pozwala na uzyskanie tych samych efektów, jednakże ważne jest, by w preparacie zawarte były antygeny dorobnoustrojów odpowiedzialne za zachorowania zwierząt.

Program zwalczania wirusowej biegunki bydła i choroby błon śluzowych w stadach bydła na terenie Polski przed wprowadzeniem szczepień oparty był na tzw. modelu skandynawskim, koncentrującym się na diagnostyce, którego główne cele to: wykrycie osobnika trwale zakażonego (PI), jego izolacja, ponowne badanie i po uzyskaniu po 3-4 tygodniach wyniku dodatniego eliminacja ze stada. Osobniki PI, mimo bardzo niskiego wskaźnika występowania w stadzie, 0,5-2%, związanego z ich wysoką upadkowością, stanowią stały rezerwuar zarazka.

Wydalają one bowiem wirusa w ogromnych ilościach we wszystkich wydzielinach i wydalinach przez całe swoje życie. Ze względu na niski odsetek osobników PI w stadzie do ich bezpośredniego wykrycia stosuje się metodę Real Time PCR, poddając badaniu całe stado. Z uwagi na koszty objęcia badaniem całości stada preferuje się tzw. pośrednią metodę poszukiwania osobników PI w grupie zwierząt seroujemnych po wykonaniu testu ELISA, w stadach nieszczepionych, o wysokim stopniu rozpowszechnienia wirusa (na poziomie ok. 70%). Metoda ta jest obarczona błędem, ponieważ przeciwciała nie są produkowane przez zwierzęta przeciwko wirusowi homologicznemu.