Księgi – niedoceniany przedżołądek. Charakterystyka i jednostki chorobowe u bydła mlecznego. Cz. I

Wzdęcie ksiąg (łac. tympania omasum) związane jest z równoczesnym wzdęciem żwacza i czepca lub nagromadzeniem gazu w trawieńcu, co często jest spowodowane jego rozszerzeniem, przemieszczeniem lub syndromem Hoflunda dotyczącym odźwiernika trawieńca. Prowadzi to w pierwszej kolejności do zwolnienia perystaltyki całego przewodu pokarmowego, także ksiąg. Zmienia się odgłos opukowy nad księgami, przyjmuje dźwięk zbliżony do bębenkowego z delikatnym poddźwiękiem metalicznym. Ruchy perystaltyczne blaszek w postaci trzeszczeń są słabo słyszalne lub w zaawansowanym procesie niesłyszalne. W leczeniu najważniejsze jest usunięcie choroby pierwotnej, a następnie, w przypadku braku możliwości opróżnienia ksiąg z gazu, należy wykonać ich nakłucie, pamiętając, że gaz powinien zostać ewakuowany na zewnątrz powłok (długa igła, wężyk, kateter połączony z igłą) (1, 13).

Zatkanie ksiąg (łac. obstipatio omasi) powodowane jest przez błędy żywieniowe wynikające z nieprawidłowego przygotowania i złej jakości zadawanej paszy. Istotne są też gwałtowne zmiany w dawce pokarmowej oraz niedostateczne nawodnienie czy napojenie zwierząt wynikające z niedopatrzenia i złego gospodarowania: za mała liczba poideł w stosunku do liczby zwierząt, zepsute poidła (rzadziej zamarznięte poidła lub woda w nich), ogólnie zbyt mała czy nieregularna podaż wody lub niemożność pobrania wody przez krowę, np. w oborach wolnostanowiskowych, w zbyt licznych grupach osobniki najniżej w hierarchii mogą mieć ograniczony dostęp do poidła. Choroba może wystąpić wtórnie do procesów przebiegających ze stanami odwodnienia organizmu i gorączką. Wszystkie stany chorobowe, w których występuje zaburzenie nawilżenia treści pokarmowej przechodzącej przez księgi, prowadzą w konsekwencji do ich zatkania.

Do najczęściej zadawanych pasz objętościowych prowadzących do zatkania ksiąg należą: zbyt krótko cięta, sucha sieczka zadana w większej ilości, skruszone siano oraz słoma. Taka niestrawiona, sucha pasza, która dodatkowo j...