Księgi – niedoceniany przedżołądek. Charakterystyka i jednostki chorobowe u bydła mlecznego. Cz. I

Księgi – podejście anatomiczne

Żołądek przeżuwaczy jest tworem wielokomorowym, podzielonym na trzy przedżołądki (żwacz, czepiec, księgi) i żołądek właściwy (trawieniec). Należy jednak nadmienić, iż podział ten dotyczy zwierząt dorosłych, ponieważ młode osobniki (oseski) są zwierzętami monogastrycznymi. Ich żywienie jest oparte na mleku lub preparatach mlekozastępczych nawet do 3. miesiąca życia. Pokarm (mleko), którym karmione są młode przeżuwacze, trafia bezpośrednio do trawieńca przy udziale rynienki przełykowej. W tym czasie przedżołądki powoli się rozwijają, a główną rolę w tym okresie odgrywa trawieniec (7).

W dostępnej literaturze (4, 13) najczęściej poruszane są problemy dotyczące zaburzeń występujących w żwaczu i czepcu, natomiast pomijanym przedżołądkiem są księgi (łac. omasum). Mają one kulisty kształt. Rozróżnia się w nich dwie krzywizny – większą, zwróconą na prawo i ku tyłowi oraz mniejszą – skierowaną ku przodowi i na lewo. Księgi łączą się w górnej części z czepcem poprzez wąski odcinek nazywany szyjką (ujście czepcowo-księgowe). W przedniej części przechodzą w trawieniec poprzez ujście księgowo-trawieńcowe. Błonę śluzową ksiąg pokrywa wiele rzędów blaszkowatych fałdów o różnej wysokości, pokrytych małymi brodawkami. Blaszki układają się wzdłuż długiej krawędzi ksiąg od ujścia czepcowo-księgowego do ujścia księgowo-trawieńcowego.

Blaszki są ułożone od najmniejszej do największej w czterech rzędach, a ich średnia liczba u krów wynosi ok. 150. Pokarm trafiający do ksiąg zostaje sprasowany między blaszkami. W trakcie tego procesu z pokarmu trafiającego do ksiąg zostaje odciśnięta woda, która ulega wchłonięciu w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Ponadto blaszki ksiąg poprzez swoje ruchy rozcierają szczególnie grube i twarde elementy pokarmu przed ich przejściem do trawieńca. Działanie to skutecznie zmniejsza ilość treści trafiającej z żwacza do trawieńca i ułatwia procesy trawienia odbywające się w żołądku właściwym. Księgi są miejs...